Rządy słusznie skupiają się na krajowych strategiach szczepień chcąc chronić społeczeństwo przed koronawirusem. W Europie większość krajów zasygnalizowała, że szczepienia nie będą obowiązkowe. Jednak politycy i firmy działające w niektórych państwach, takich jak Wielka Brytania, Francja i Szwajcaria, zapowiedzieli możliwość ograniczenia dostępu do określonych miejsc osobom, które nie będą zaszczepione. Rządy nie powinny wymagać, aby ludzie posiadali "paszporty odporności”, jeśli chcą pójść do baru, kina lub na koncert. W przeciwnym razie możemy zostać świadkami podziału społeczeństwa na dwie grupy: osób uprzywilejowanych zaszczepionych korzystających z wolności i osób nieszczepionych odciętych od życia społecznego. Będzie to spowodowane tym, że sposób dystrybucji szczepionki prawdopodobnie pogłębi istniejące już nierówności społeczne. I to na trzy sposoby.

Nierówny dostęp do szczepień

Po pierwsze, niezależnie od tego, jak szybko rządy zamierzają rozdystrybuować szczepionkę, możliwe, że niektóre grupy społeczne będą ją otrzymywać wolniej. Osoby o niższym poziomie wykształcenia i mniejszych umiejętnościach korzystania z mediów są prawdopodobnie bardziej podatne na teorie spiskowe i dezinformację, które mogą sprawić, że będą sceptycznie nastawione do idei szczepień. Osoby mieszkające na obszarach wiejskich i w biedniejszych regionach o ograniczonych możliwościach służby zdrowia lub z dala od opieki zdrowotnej mogą czekać dłużej niż osoby mieszkające na obszarach miejskich lub bardziej zamożnych.

Po drugie, władze krajowe mogą utrudniać dostęp do szczepionki (lub nie ułatwiać tego dostępu) określonym grupom społecznym. Jednym z przykładów kraju spoza UE, w którym doszło do takiej sytuacji, jest Izrael, który został skrytykowany, ponieważ nie zapewnił równego dostępu do szczepionki Palestyńczykom mieszkającym na okupowanych terytoriach. Chociaż wydaje się, że podobna polityka nie została jeszcze wdrożona w UE, badania pokazują, że w kilku unijnych krajach osoby LGBTQI, Romowie i niezarejestrowani imigranci, podczas próby uzyskania dostępu do opieki zdrowotnej spotykają się z dyskryminacją. Albo dlatego, że mieszkają z dala od punktów opieki, nie mają ubezpieczenia zdrowotnego lub dokumentacji umożliwiającej dostęp do tych usług, albo z powodu uprzedzeń personelu medycznego.

Po trzecie, korupcja i polityczne faworyzowanie spowodują, że niektórym uda się ominąć kolejkę. W Hiszpanii doniesiono, że niektóre władze lokalne zburzyły kolejność dystrybucji szczepionek, oferując je członkom rodzin urzędników i księży. Podobnie w Polsce, niektórzy politycy i celebryci zostali zaszczepieni w czasie, kiedy jedynymi kwalifikującymi się osobami mieli być pracownicy medyczni.

Paszport odporności mógłby stać się "paszportem przywilejów”, uwydatniającym podział między tymi, którzy mają już wygodną pozycję w społeczeństwie, a tymi na marginesie. Chociaż uprawnienia UE w dziedzinie polityki zdrowotnej są ograniczone, istnieją co najmniej trzy sposoby, dzięki którym UE mogłaby złagodzić ryzyko pogłębienia się nierówności.

Co mogłaby zrobić UE

Po pierwsze, Komisja może pomóc w promowaniu równego dostępu do szczepionki poprzez: zapewnienie wystarczającej liczby dawek, które powinny być dostępne dla wszystkich w UE; wydanie wytycznych dla rządów określających, w jaki sposób zapewnić jak największą dostępność szczepionki; oraz inwestowanie w kampanie edukacyjne, które będą informować i zachęcać społeczeństwo do szczepień.

Po drugie, Komisja mogłaby podjąć kroki prawne przeciwko krajom stosującym dyskryminację podczas dystrybucji szczepionek. Prawo UE wymaga niedyskryminacji w dostępie do towarów i usług, w tym usług zdrowotnych, oraz ich dostarczania, bez względu na rasę i pochodzenie etniczne. Komisja mogłaby zaskarżyć rząd, gdyby okazało się, że władze dyskryminują określone grupy podczas dystrybucji szczepionki. Komisja może również zażądać od rządów, aby wykazały, że projekty wspierające krajowe usługi zdrowotne w ramach funduszy spójności UE lub funduszy naprawczych związanych z koronawirusem nie prowadzą do dyskryminacji pewnych grup. Na przykład, jeśli rząd chciałby wykorzystać te fundusze do wprowadzenia szczepionki w obszarach, w których mieszka większość etniczna, i jednocześnie wyłączyć obszary, które są w większości zamieszkane przez mniejszość etniczną.

Po trzecie, Komisja mogłaby również podjąć kroki prawne, gdyby rządy wymagały szczepień jako warunku koniecznego do podróżowania między krajami członkowskimi. Chociaż rządy mogą ograniczać swobodny przepływ z powodów związanych ze zdrowiem publicznym, można argumentować, że niedawny negatywny wynik testu jest mniej inwazyjnym sposobem osiągnięcia tego samego celu.

Istnieje wiele dowodów na to, że pandemia dużo bardziej zaszkodziła niektórym grupom etnicznym i mniej zamożnym grupom społecznym w porównaniu do średniej krajowej. Komisja Europejska może pomóc w upewnieniu się, że powrót do zdrowia będzie bardziej sprawiedliwy.