Węgierskie prawo dotyczące organizacji pozarządowych ma uciszyć grupy obywateli potępiających korupcję i rosnący autorytaryzm. Oto trzy zalecenia dla Komisji Europejskiej, organu odpowiedzialnego za zapewnienie wykonania orzeczenia.
Sześć miesięcy temu Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że Węgry bezprawnie oczerniają i ograniczają możliwość przekazywania darowizn grupom działającym na rzecz praw człowieka i demokracji. Trybunał zgodził się z argumentami Komisji Europejskiej, która wniosła sprawę do sądu, i uznał, że ustawa przeciwko organizacjom pozarządowym narusza część unijnych przepisów, w tym Kartę Praw Podstawowych UE.
Wojna Fideszu z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz praw człowieka i demokracji
Od 2010 r. węgierski rząd wdrożył długą listę środków niszczących demokrację w tym kraju. Mowa o poważnych działaniach korupcyjnych, atakach na swobody jednostki, przejęcie niezależnych instytucji, takich jak media i sądy, oraz kampanie nienawiści wymierzone w przybywających do Europy migrantów. Grupy zajmujące się prawami człowieka i demokracją krytykowały wprowadzone środki i pomagały obywatelom w organizowaniu się i wyrażaniu sprzeciwu, na przykład w drodze protestów.
W odpowiedzi rząd zaczął atakować te organizacje, fałszywie twierdząc, że krytykując partię rządzącą ingerują one w politykę, a zagraniczni darczyńcy płacą im za działanie wbrew interesom narodowym. W 2017 r. rząd przyjął ustawę, zgodnie z którą organizacje pozarządowe, które otrzymują ponad 24 tys. euro darowizn z zagranicy, podlegają rejestracji przez węgierskie organy jako „organizacje otrzymujące wsparcie zagraniczne”. Poza innymi wymogami, organizacje pozarządowe są również zobowiązane do dostarczania danych każdego darczyńcy, który przekazuje im ponad 1600 euro rocznie spoza Węgier. Jeśli nie zastosują się do wymogów, ustawa daje rządowi uprawnienia do zamrożenia funduszy lub zakończenia działalności organizacji.
Trybunał UE orzeka na korzyść demokracji
W sądzie węgierski rząd twierdził, że celem ustawy było zwiększenie przejrzystości finansowania, ponieważ organizacje pozarządowe finansowane z zagranicy zagrażają politycznym i gospodarczym interesom kraju. W swoim wyroku Trybunał UE podkreślił, że organizacje pozarządowe odgrywają istotną rolę, ponieważ pomagają obywatelom uczestniczyć w procesie demokratycznym, a Węgry nie mogą wykazać żadnych dowodów na to, że wspomniane organizacje zachowują się w sposób, który ingeruje w krajową politykę. Przeciwnie, sąd uznał, że ustawa miała uniemożliwić organizacjom pozarządowym pomaganie obywatelom w uczestnictwie w sprawach publicznych poprzez niszczenie ich reputacji i odcinanie wsparcia finansowego.
Jak dotąd węgierski rząd nie podjął żadnych kroków w celu zastosowania się do wyroku Trybunału. Wręcz przeciwnie, władze wykorzystują wprowadzone przepisy, aby ograniczyć dostęp organizacji pozarządowych do unijnego finansowania.
Organizacja Liberties, przy wsparciu Węgierskiej Unii Wolności Obywatelskich, Węgierskiego Komitetu Helsińskiego i Amnesty International Hungary, opublikowała specjalne opracowanie, w którym nakreśla działania, jakie powinna podjąć Komisja Europejska, aby upewnić się, że węgierski rząd zastosuje się do wyroku.
Jak Komisja powinna zadbać o wykonanie wyroku
Traktaty unijne zobowiązują Komisję Europejską do upewnienia się, że rządy wdrażają prawo UE. Obejmuje to monitorowanie wykonywania orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i pozywanie tych krajów, które nie zastosują się do decyzji sądu. W związku z zaistniałą sytuacją Komisja Europejska powinna podjąć trzy działania.
1 - Wyjaśnić, że orzeczenie wymaga uchylenia ustawy przeciwko organizacjom pozarządowym
Orzeczenie nie pozwala węgierskiemu rządowi na zastosowania się do jego treści poprzez wprowadzenie zmian do ustawy przeciwko organizacjom pozarządowym. Jest to spowodowane tym, że Trybunał jasno stwierdza, że podstawowa przesłanka prawa (twierdzenie, że organizacje pozarządowe ingerują w politykę) jest fałszywa. Tylko dzięki całkowitemu zniesieniu ustawy organizacje pozarządowe będą mogły swobodnie wykonywać swoją pracę polegającą na pomaganiu obywatelom w wyrażaniu swoich opinii. Komisja powinna wyjaśnić, że orzeczenie zobowiązuje rząd Węgier do uchylenia całej ustawy.
2 - Jeśli Węgry spróbują jedynie zmienić obowiązującą ustawę, należy ją szybko i dokładnie sprawdzić
Rządząca partia Fidesz sprzeciwiła się już projektowi ustawy skierowanej do parlamentu przez opozycyjną Węgierską Partię Socjalistyczną (MSZP), która chce wycofania przepisów. Sugeruje to, że rząd może próbować jedynie wprowadzić zmiany do aktualnej ustawy przeciwko organizacjom pozarządowym. W takim przypadku Komisja powinna dokładnie i szybko ocenić wprowadzone zmiany. Dzięki temu węgierski rząd nie będzie mógł bawić się z Komisją w kotka i myszkę i nadal korzystać z dyskryminujących przepisów.
3 - Wyznaczyć termin złożenia powtórnej skargi do Trybunału Sprawiedliwości
Komisja ma prawo zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości i zażądać od niego nałożenia grzywny na rząd do czasu wykonania wyroku. Komisja powinna dać jasny sygnał, że jest na to gotowa, chyba że Węgry uchylą ustawę w określonym terminie.
Wszyscy polegamy na UE, jeśli chodzi o ochronę naszych praw. Unijny Trybunał spełnił swoją rolę. Teraz czas, aby Komisja upewniła się, że Fidesz zastosuje się do orzeczenia.
Zapoznaj się z naszym opracowaniem
Wcześniej w Liberties
Węgry: Ustawa dotycząca organizacji otrzymujących zagraniczne wsparcie narusza prawo UE
Komisja ma podstawy prawne, aby zmusić Węgry do ochrony wolności słowa i prawa do prywatności
