W całej Europie skorumpowani politycy i potężne firmy w coraz większym stopniu w niewłaściwy sposób wykorzystują nasze prawa i wymiar sprawiedliwości w celu nękania, doprowadzania do bankructwa i zastraszania dziennikarzy i aktywistów. Korzystając ze strategicznego procesu przeciwko udziałowi publicznemu, tzw. SLAPP, chcą uciszyć głosy krytyki. Ponieważ Komisja Europejska ma zamiar ujawnić swój plan działania na rzecz demokracji, Liberties i 60 innych organizacji pozarządowych z całej UE właśnie opublikowało projekt przepisów w sprawie dyrektywy anty-SLAPP. W ten sposób chcemy pokazać unijnym decydentom, że zmiana przepisów chroniących organy nadzoru przed cenzurą jest możliwa i potrzebna bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.

Jakiś czas temu Liberties dołączyła do grupy organizacji pozarządowych z całej UE, których celem jest nakłonienie unijnych decydentów do podjęcia działań mających położyć kres procesom sądowym tzw. SLAPP. SLAPP to forma odwetu służąca do nękania dziennikarzy śledczych, aktywistów i obrońców praw człowieka w Europie. Rezultatem naszego zaangażowania jest model unijnych przepisów w sprawie dyrektywy anty-SLAPP, który ma nakłonić unijnych ustawodawców do szybkiego przedstawienia solidnych zmian w prawie mających chronić organy nadzoru publicznego i nasze demokracje przed nadużyciami.

Co to jest SLAPP i dlaczego stanowi problem?

Zanim Daphne Caruana Galizia została zamordowana w ramach odwetu za swój raport śledczy, toczyło się przeciwko niej 40 procesów sądowych, z których wiele do dziś obejmuje jej męża i trzech synów. Drugi co do wielkości dziennik w Polsce, Gazeta Wyborcza, od 2015 r. otrzymał ponad 55 gróźb i pozwów sądowych od wielu wpływowych osób, w tym od partii rządzącej. Francuski biznesmen Vincent Bolloré i spółki z jego Bollore Group złożyły pozwy o zniesławienie przeciwko dziennikarzom i organizacjom pozarządowym, aby powstrzymać ich przed wyjawieniem informacji na temat interesów biznesowych firmy w Afryce. W Hiszpanii producent mięsa Coren domaga się miliona euro odszkodowania od działacza na rzecz środowiska za krytykowanie jego praktyk gospodarowania odpadami. Wcześniej producent groził aktywistom i naukowcom badającym poziom azotanów w lokalnych wodach. W całej Europie do sądów stale napływają pozwy SLAPP składane przeciwko dziennikarzom i aktywistom.

"SLAPP” to strategiczny pozew przeciwko udziałowi publicznemu. Jego celem nie jest wygranie sprawy w sądzie, ale rozpoczęcie kosztownego postępowania sądowego, które będzie ciągnąć się latami i pozbawi zasobów, zniszczy reputację i życie osobiste dziennikarzy i aktywistów, którzy padają ich celem. SLAPP to potężna forma cenzury, której używają wpływowi ludzie, aby uciszyć krytyczne głosy i chronić się przed niechcianą kontrolą publiczną. Rzeczywiście, zagrożenie związane ze SLAPP odstrasza większość dziennikarzy i organizacji nawet przed próbą zbadania i podniesienia świadomości na temat szkodliwych praktyk ze strony skorumpowanych przedsiębiorstw i polityków.

Osoby takie jak dziennikarze, aktywiści i obrońcy praw człowieka pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu demokracji i praworządności. Dzięki swojej pracy ujawniają przypadki wykroczeń i korupcji, pozwalają obywatelom kształtować przemyślane opinie i wpływać na decyzje podejmowane przez rządzących w sprawach, które mają wpływ na ich życie i społeczeństwo. Obywatele powinni być odpowiedzialni za swoje demokracje. Tolerować SLAPP to pozwalać podejrzanym biznesom i skorumpowanym politykom nadużywać naszych praw i naszych sądów w celu odcięcia się od krytyki ze strony publicznych organów strażniczych. Obywatele polegają na tych instytucjach, które pociągają potężnych i wpływowych ludzi do odpowiedzialności. To jak odcinać obywateli od ich demokracji. Żaden kraj UE nie posiada jeszcze przyzwoitych przepisów, które zapobiegałyby takim nadużyciom.

Unijne przepisy mogą zmienić zasady gry

SLAPP stanowi zagrożenie dla europejskich wartości i porządku prawnego UE.

Procesy tzw. SLAPP podważają demokrację, uciszając tych, którzy pozwalają obywatelom zrozumieć, co planują rządzący, i dają możliwość wypowiedzenia się w sprawach interesu publicznego. Naruszają wolności obywatelskie, utrudniając korzystanie z praw i swobód, takich jak wolność słowa, prawo do protestu czy prawo do wymierzenia sprawiedliwości za krzywdy. Zagrażają rządom prawa, zapobiegając szybkiemu potępieniu i ściganiu przypadków wykroczeń i korupcji. Ponieważ wypaczają i nadużywają przepisy, procesy SLAPP przeciążają również nasze systemy wymiaru sprawiedliwości i stanowią zagrożenie dla wzajemnego zaufania i współpracy między sądami krajów UE. Zniechęcają również część osób do wykonywania swojej pracy w krajach, w których ryzyko postępowania SLAPP jest wyższe, w konsekwencji utrudniając swobodę przemieszczania się.

Wśród unijnych decydentów rośnie świadomość tego problemu. Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Věra Jourová obiecała "przeanalizować wszystkie możliwe opcje”, aby przeciwdziałać zagrożeniu, jakie stwarzają procesy SLAPP. Plan działania UE na rzecz demokracji, który Komisja Europejska ma zaprezentować już jutro, powinien zawierać inicjatywy, które Unia zamierza wprowadzić w 2021 r., aby rozwiązać ten problem.

Uważamy, że SLAPP to problem dotyczący całej UE, który wymaga interwencji na poziomie unijnym. Jednym z kluczowych rozwiązań jest ogólnounijne prawodawstwo. Silna unijna dyrektywa anty-SLAPP zapewniłaby wysoki i jednolity poziom ochrony przed SLAPP we wszystkich krajach UE i służyłaby jako model dla innych krajów w Europie i poza nią.

Nasza propozycja dotycząca unijnej dyrektywy anty-SLAPP

Aby wesprzeć apel organizacji pozarządowych do podjęcia działań skierowany do unijnych decydentów, Liberties i inne organizacje pozarządowe zbadały, w jaki sposób mogłoby i powinno wyglądać ewentualne prawo UE przeciwko SLAPP. Dzisiaj publikujemy wynik tej pracy: model unijnej dyrektywy anty-SLAPP, której jednym z autorów, wśród szerokiego grona naukowców, prawników, specjalistów i ofiar SLAPP z całej Europy i spoza niej, jest ekspert Liberties ds. rzecznictwa. Model unijnego prawa to zestaw przepisów, które, jeśli zostaną wprowadzone, zapewnią, że w każdym kraju UE, podobnie jak w innych częściach świata:

• roszczenia SLAPP będą odrzucane na wczesnym etapie postępowania, dzięki czemu nie będą ciągnąć się latami, co jednocześnie pozwoli zapobiec ich szkodliwym skutkom
• osoby wnoszące roszczenia dotyczące SLAPP będą płacić za nadużycie prawa i pracy sądów, a sprawy będą ujawniane opinii publicznej
• wpływowe jednostki będą zniechęcane do rozpoczynania SLAPP, w UE i poza nią, przeciwko organom strażniczym z siedzibą w UE
• ofiary SLAPP uzyskają pomoc w sądzie, a najbardziej narażeni na takie nadużycia otrzymają lepszą ochronę i wsparcie

Demokracja i praworządność znajdują się pod coraz większą presją w całej UE. Mamy nadzieję, że zainspiruje to unijnych ustawodawców do pilnego przedstawienia przepisów w sprawie dyrektywy anty-SLAPP w celu ochrony instytucji nadzoru publicznego, które pomagają pociągnąć potężnych ludzi do odpowiedzialności i podtrzymać demokratyczną debatę przy życiu.

Pobierz pełną propozycję zmian tutaj:

#policypapers

#policypaper

#StopSLAPPs