Unia Europejska ma kłopoty z wykorzystaniem swoich uprawnień prawnych i politycznych do przekonania rządów, np. na Węgrzech i w Polsce, by położyły kres swojej regresywnej polityce. Nadszedł czas, aby UE wykorzystała największe narzędzie perswazji: swoją siłę ekonomiczną. Biorąc pod uwagę rosnącą popularność partii skrajnie prawicowych, które w przyszłości mogą ograniczyć pole manewru UE, nadchodzące wieloletnie ramy finansowe (WRF) to prawdopodobnie ostatnia okazja dla UE do podjęcia skutecznych działań na rzecz zachowania swoich wartości.
Komisja Europejska, Parlament i władze krajowe szykują się do rozmowy na temat następnych WRF. Porozumienie to określi, jaką ilością środków finansowych będzie dysponowała UE i w jaki sposób je rozdysponuje w ciągu pięciu do siedmiu lat, począwszy od 2020 r. WRF na lata 2014-2020 wynoszą około 1 tryliona euro, przy rocznym budżecie UE liczącym około 155 mld euro.
Liberties opublikowało dokument, w którym przedstawiono dwie propozycje dotyczące sposobów, w jakie UE mogłaby wykorzystać nowe WRF do ochrony i promocji demokracji, praworządności i praw podstawowych.
Pobierz pełny artykuł
Pobierz streszczenie
Pobierz streszczenie w języku: bułgarskim, hiszpańskim, litewskim, francuskim, rumuńskim, włoskim, wkrótce w innych...
Pierwsza propozycja to model, który umożliwiłby UE odcięcie europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (EFSI) państwu członkowskiemu, które naruszyło zasady praworządności. Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne na obecny okres finansowania 2014-2020 wynoszą łącznie 450 mld euro. Ostatecznym celem UE jest “wspieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu jej narodów”. W związku z tym umożliwienie państwom członkowskim korzystania z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych przy jednoczesnym podważaniu wartości UE jest sprzeczne z celami Unii. Liberties wyjaśnia, jak niewielkie zmiany w przepisach prawnych, które umożliwiłyby zastosowanie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, pozwoliłyby ograniczyć dostęp do funduszy rządom, które nie szanują zasad praworządności. Aby nie zaistniało ryzyko, że zawieszenie europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych będzie miało poważne negatywne konsekwencje dla ogółu społeczeństwa, Komisja powinna mieć prawo wydania zgody na przepływ środków przy jednoczesnym przejęciu zarządzania tymi funduszami od organów krajowych.
Drugi model przedstawiony przez Liberties to nowy fundusz UE, który wspierałby organizacje pozarządowe działające na rzecz promocji i ochrony europejskich wartości, nazywany Europejskim Instrumentem Wartości (EVI). Organizacje pozarządowe, tak jak niezależne sądownictwo i wolne media, mają zasadnicze znaczenie dla promowania i ochrony europejskich wartości. Z tego powodu organizacje pozarządowe działające na rzecz takich wartości coraz częściej napotykają na ograniczenia, w tym kampanie oszczerstw i cięcia finansowe. Wspierając organizacje pozarządowe, UE pomogłaby wzmocnić demokrację uczestniczącą, odpowiedzialność rządu przed prawem i normy prawne, które podtrzymują organizacje pozarządowe. Co ważniejsze, finansowanie organizacji pozarządowych przyczyniłoby się do wzmocnienia społecznego poparcia dla europejskich wartości, co utrudniłoby uzyskanie poparcia autorytarnym populistom, którzy podważają ochronę demokracji, praworządności i praw podstawowych.
Obecnie UE nie zapewnia finansowania organizacjom pozarządowym działającym na rzecz promocji i ochrony wartości europejskich w państwach członkowskich. Wydaje natomiast kilka miliardów euro na wspieranie takich działań w krajach spoza UE. Głównymi źródłami finansowania organizacji pozarządowych promujących i chroniących europejskie wartości w UE są rządy Norwegii, Islandii i Liechtensteinu (160 mln euro od 2009 do 2014 r. w Europie Środkowej i Wschodniej) oraz kilka fundacji dobroczynnych (235 mln euro na 2015 r. w Europie Zachodniej). Liberties sugeruje, że aby dorównać wsparciu udzielanemu przez UE organizacjom pozarządowym spoza Unii, budżet EVI powinien wynosić 2 mld euro na okres siedmiu lat.
Celem Europejskiego Instrumentu Wartości powinna być budowa zdrowego sektora organizacji pozarządowych, który byłby wystarczająco silny, aby rządy ponosiły odpowiedzialność za swoje zobowiązania prawne i pomagał społeczeństwu w angażowaniu się w kształtowanie polityki. Co istotne, nowy fundusz powinien pomóc organizacjom pozarządowym w budowaniu ich zdolności do skutecznego komunikowania się ze społeczeństwem, aby mogły one tworzyć oddolne wsparcie dla europejskich wartości.
Europejskim Instrumentem Wartości powinny zarządzać organizacje niezależne od rządów, grup religijnych i politycznych. Ponieważ operatorzy funduszy są także niezależni od UE, nie powinni być zobowiązani do stosowania restrykcyjnych przepisów finansowych UE, które uniemożliwiają lub zniechęcają mniejsze organizacje pozarządowe do ubiegania się o dotacje.
Autorytarni populiści wciąż rosną w siłę i realizują swoją politykę mającą zaszkodzić pluralistycznej demokracji, praworządności i egzekwowaniu praw podstawowych. Europejski Instrument Wartości to wyjątkowa okazja dla Unii do przeprowadzenia strategicznej interwencji, która zjednoczy opinię publiczną wokół europejskich wartości. Przy braku oddolnego poparcia dla unijnych wartości, sukces presji politycznej ze strony UE i unijnych narzędzi służących do wywierania takiej presji jest mniej prawdopodobny. UE powinna przeznaczyć fundusze na wsparcie organizacji pozarządowych działających na rzecz promocji i ochrony demokracji, praworządności i praw podstawowych i odebrać europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne autorytarnym rządom, które pobierają unijne pieniądze, jednocześnie niszcząc podstawowe zasady, na których opiera się Unia.
