Szanowny Panie Przewodniczący,
Jak Panu wiadomo, 13 czerwca 2017 roku, węgierski parlament przyjał ustawę o przejrzystości organizacji wspieranych z zagranicy. Ustawa jest jednym z wielu działań podejmowanych już od 2013 roku, które zmierzają do zdyskredytowania i uciszenia organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które starają się zapewnić, aby rząd przestrzegał swoich zobowiązań dotyczących antykorupcji, ochrony środowiska, praw podstawowych, demokracji oraz praworządności.[1] Kolejne działania to m.in. bezpodstawne zarzuty członków węgierskiego rządu, mylne informacje podawane przez media faworyzujące władze, tzw. konsultacje społeczne pod nazwą „Zatrzymać Brukselę”, jak również bezzasadne śledztwa. Aby mógł Pan odnieść się do tego oczerniającego rządowego tonu, chcielibyśmy wymienić chociażby ostatnie przemówienie Pana premiera Viktora Orbána, który oskarżył organizację pozarządowe o tworzenie „mafii” razem z innymi przemytnikami.[2]
Wiele osób oraz instytucji odpowiedzialnych za ochronę demokracji, praworządności oraz praw człowieka, również Pan, wyraziło zaniepokojenie nowym projektem ustawy T/14967.[3] Kilka razy wzywano węgierski rząd do wprowadzenia istotnych zmian lub do całkowitego wycofania tego projektu.[4]
Jesteśmy zdania, iż treść przyjętej ustawy pozostaje wierna orginalnemu projektowi, a rząd wprowadza jedynie drobne poprawki. Ostateczna wersja ustawy dalej pozostaje sprzeczna z wieloma prawami UE, między innymi dyrektywą 2015/849 o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, art. 63 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz dyrektywą 88/361 dotyczącą swobodnego przepływu kapitału, a także kilku przepisów w Karcie Praw Podstawowych UE.[5] Ustawa w obecnej formie nie jest zgodna z zaleceniami Komisji Weneckiej wydanymi jeszcze przed jej wprowadzeniem. Po jej przyjęciu, Komisja Wenecka wyraziła opinię w tej sprawie: „Ta ustawa spowoduje nieproporcjonalną i niepotrzebną ingerencję w wolność stowarzyszania się, wolność wypowiedzi, prawo do prywatności i zakaz dyskryminacji”.[6]
Węgierska Unia Wolności Obywatelskich, Węgierski Komunitet Helsiński oraz Liberties potwierdzają, że ta ustawa jest zbędna i należy ją wycofać. Dotychczasowe przepisy gwarantowały już finansową przejrzystość organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
Organizacje społeczeństwa obywatelskiego to istotne elementy infrastruktury krajowej, potrzebne do ochrony i promowania praworządności, praw podstawowych i demokracji, na co wielokrotnie zwracały uwagę instytucje unijne.[7] Wdrożenie tych podstawowych wartości UE zależy od odpowiedniego finansowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego, tak, aby mogły realizować swoje cele bez ingerencji rządu. Unia Europejska zapewnia techniczne, finansowe i polityczne wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego w krajach trzecich, w tym w trakcie ich przystępowania do UE.
Apelujemy do Pana o wydanie oświadczenia ws. wsparcia niezależnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego pracujących na Węgrzech w celu promowania podstawowych wartości UE. Apelujemy również o utworzenie głównego punktu kontaktowego w Komisji Europejskiej, podlegającego bezpośredniu Panu, aby organizacje społeczne mogły się kontaktować i zgłaszać wszelkie przypadki nękania i nadmierne ograniczenia ich pracy.
Apelujemy do Komisji Europejskiej o wszczęcie jak najszybszego postępowania wobec rządu Węgier w związku z naruszeniem unijnego prawa. Jednakże, Komisja Europejska powinna również uznać, iż same postępowanie w sprawie naruszenia przepisów prawa jest niewystarczającym narzędziem służącym do walki z kompleksową strategią mającą na celu zlikwidowanie infrastruktury wspierającej demokratyczne standardy, ochronę podstawowych praw i praworządność. Nawet jeśli postępowanie w sprawie naruszenia przepisów doprowadzi do pozytywnego wyroku Trybunału Sprawiedliwości, decyzja może zostać wdrożona w taki sposób, aby pozbawić jej praktycznego wpływu, co dobrze ilustruje sprawa Komisja przeciwko Węgrom.[8]
W związku z powyższym apelujemy do Komisji Europejskiej o uruchomienie struktur na rzecz umocnienia praworządności odnośnie Węgier. Po siedmiu latach działań zmierzających do zmniejszenia równowagi sił, na korzyść władzy wykonawczej, infrastruktura odpowiedzialna za utrzymanie rządów prawa na Węgrzech nie jest w stanie chronić praw podstawowych ani utrzymywać demokratycznych standardów. Poprzez uruchomienie wspomnianych struktur na rzecz praworządności, Komisja będzie w stanie opracować bardziej kompleksowe zalecenia dla węgierskiego rządu, oparte na formalnym dialogu, dotyczące sposobu, w jaki można doprowadzić sytuację na Węgrzech do stanu zgodnego z podstawowymi wartościami Unii Europejskiej. Może to posłużyć jako wiarygodny punkt wyjścia do dalszych dyskusji na temat sytuacji państw członkowskich w Radzie.
Apelujemy również do Komisji Europejskiej o współpracę z Parlamentem Europejskim oraz Radą w celu podjęcia działań wspierających organizacje społeczeństwa obywatelskiego, które promują wdrażanie prawa Unii Europejskiej oraz jej podstawowych wartości. Chociaż przykład Węgier może być jednym z najbardziej skrajnych, w innych krajach członkowskich organizacje społeczeństwa obywatelskiego również zmagają się z różnymi restrykcjami w zakresie swojej działalności, cięciem kosztów oraz atakami na ich reputacje. Unia powinna zatem podjąć odpowiednie kroki, aby wspierać takie organizacje. Powinna podjąć działania mające na celu utworzenie funduszu wspierającego organizacje społeczeństwa obywatelskiego w UE, które promują podstawowe wartości Unii. Taki fundusz powinien zapewniać dotacje operacyjne, wsparcie przy rozstrzyganiu sporów oraz podejmowanie działań mających na celu budowanie potencjału.
Z wyrazami szacunku,
Balz Denes
Dyrektor Wykonawczy
Civil Liberties Union for Europe
także w imieniu:
Stefánia Kapronczay
Dyrektor wykonawczy
Węgierska Unia Wolności Obywatelskich
Márta Pardavi
Współprzewodnicząca
Węgierski Komitet Helsiński
Kontakt dla mediów:
Węgierska Unia Wolności Obywatelskich: kertesz.anna@tasz.hu
Węgierski Komitet Helsiński: press@helsinki.hu
[1] Węgierski Komitet Helsiński i in., "Kalendarium ataków rządowych na węgierskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego", 7 kwietnia 2017 roku.
[2] Wystąpienie premiera Viktora Orbana podczas wydarzeń zamykających Konsultacje Krajowe, 27 czerwca 2017 roku, Budapeszt, dostępne na stronie internetowej węgierskiego rządu, http://www.kormany.hu/.
[3] Początek wypowiedzi pierwszego wiceprzewodniczącego pana Fransa Timmermansa podczas debaty Parlamentu Europejskiego na Węgrzech, 26 kwietnia 2017 roku.
[4] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 maja 2017 roku w sprawie sytuacji na Węgrzech; Rezolucja 2162 (2017) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 27 kwietnia 2017 roku; Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, "FRA wyraziła obawy wobec zagrożeń dla społeczeństwa obywatelskiego oraz swobody edukacji w UE", 10 kwietnia 2017 roku; Komisarz praw człowieka Rady Europy, "Komentarz odnośnie praw człowieka: Coraz mniej przestrzeni dla organizacji działających na rzecz praw człowieka", 4 kwietnia 2017 roku.
[5] Komisja Wenecka, "Węgry- wstępna opinia na temat projektu ustawy o przejrzystości organizacji wspieranych z zagranicy", CDL-PI(2017)002-e, 2 czerwca 2017 roku.
[6] Komisja Wenecka, "Węgry- opinia na temat projektu ustawy o przejrzystości organizacji wspieranych z zagranicy" CDL-AD(2017)015-e, 20 czerwca 2017 roku, paragraf 64.
[7] Wnioski Rady dotyczące zaangażowania UE w stosunkach zewnętrznych ze społeczeństwem obywatelskim, 10279/17, 19 czerwca 2017 roku; Wnioski Rady dotyczące korzeni demokracji oraz trwałego rozwoju: Zaangażowanie Europy w stosunkach zewnętrznych ze społeczeństwem obywatelskim, 14535/12, 15 października 2012 roku; Komunikat Komisji "Korzenie demokracji oraz trwałego rozwoju: Zaangażowanie Europy w stosunkach zewnętrznych ze społeczeństwem obywatelskim", COM(2012) 492, 12 września 2012 roku.
[8] Sprawa C-286/12 Komisja przeciwko Węgrom, EU:C:2012:687, 6 listopada 2012 roku. Mniej niż jedna piąta przymusowo emerytowanych sędziów została przywrócona do pracy, niekoniecznie na swoje dawne stanowiska na wysokich szczeblach. Szczególowe omówienie: Halmai, G., "Obniżony wiek emerytalny węgierskich sędziów", [w:] Fernanda, N. & Davis, B., (ed)., "Historie prawa EU: kontekstualne i krytyczne przykłady europejskiej jurysprudencji", 2017, rozdział 24.
