Holenderski sędzia Floris Bakels 7 lutego 2018 r. złożył do Trybunału Sprawiedliwości wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie zagadnień związanych z unijnym obywatelstwem po Brexicie. Po raz pierwszy sędzia zapytał TSUE o skutki Brexitu dla praw obywateli Wielkiej Brytanii.

Unijne obywatelstwo

Unijne obywatelstwo daje każdemu obywatelowi UE prawo do osiedlania się i ułożenia sobie życia w innym państwie członkowskim. Tak zrobiło 46 tys. Brytyjczyków, którzy przyjechali do Holandii. Obecnie mają oni te same prawa co holenderscy obywatele. Oznacza to, że mogą legalnie pracować w Holandii, odkładać składki na emeryturę i zakładać rodzinę. Mają także prawo do swobodnego przemieszczania się w obrębie UE.

Pięciu mieszkających w Holandii obywateli Wielkiej Brytanii, wspólnie z Brexpats Foundation i Commercial Anglo Dutch Society (CADS), wszczęło postępowanie sądowe przeciwko państwu holenderskiemu i gminie Amsterdam. Brytyjczycy obawiają się, że po Brexicie stracą przysługujące im obecnie na terenie UE prawa.

"Theresa May powiedziała: Brexit oznacza Brexit, a teraz Europejski Trybunał Sprawiedliwości wyjaśni, co tak naprawdę oznacza to dla moich klientów" - powiedział Christiaan Alberdingk Thijm, adwokat reprezentujący powodów. "Raz obywatel UE, zawsze obywatel UE? Czy obywatelstwo może zostać odebrane bez twojej zgody?"

W swoim wyroku sędzia Bakels stwierdził, iż fakt, że Brytyjczycy straciliby unijne obywatelstwo jest usprawiedliwiony, ale twierdzi, że niekoniecznie musi do tego dojść. Podaje kilka argumentów.

Dodatkowe prawa

Ze względu na unijne obywatelstwo niektórzy Brytyjczycy mogli uzyskać dodatkowe prawa. Według Bakelsa, skarżący nie mogli przewidzieć, że Brexit spowoduje również "utratę, między innymi, prawa do życia i pracy w innych państwach członkowskich UE".

Niezależne źródło

Następnie wskazuje, że TSUE podaje bardzo szeroką definicję unijnego obywatelstwa. "Po jego nabyciu, obywatelstwo UE jest niezależnym źródłem praw i obowiązków, których nie można tak po prostu odebrać i na które nie powinny z łatwością wpływać rządy krajowe."

Ochrona przed większością

Bakels wskazuje również, że w demokracji mniejszość musi być chroniona przed wolą większości. "Istotą demokratycznych rządów prawa jest to, aby na poziomie indywidualnym, osoby należące do mniejszości społecznej lub politycznej były w pewnym stopniu chronione przed wolą większości".

Nowa forma obywatelstwa

Bakels podkreśla, że obywatelstwo UE jest specjalną formą obywatelstwa, która obowiązuje obok obywatelstwa danego kraju. Jest to "nowa, ponadnarodowa forma obywatelstwa". Celem tego obywatelstwa jest zjednoczenie obywateli państw członkowskich UE i zwiększenie ich wzajemnej solidarności. W związku z tym, zdaniem sądu krajowego, taka solidarność oznacza, że obywatele innych państw członkowskich UE "nie zostawią powodów na lodzie".

Dzieci

Na koniec Bakels wskazuje, że utrata obywatelstwa UE i związanych z nim praw może również mieć negatywne konsekwencje dla dzieci urodzonych w Holandii. Fakt, że rodzice będą zmuszeni opuścić kraj z powodu utraty prawa pobytu, zaszkodzi także ich dzieciom w "skutecznym korzystaniu" z przysługujących im praw.

Stephen Huyton, obywatel Wielkiej Brytanii mieszkający w Holandii od ponad dwóch dekad, powiedział: "Jesteśmy oczywiście bardzo zadowoleni z tego oświadczenia, ale musimy zdać sobie sprawę, że jest to tylko pierwszy krok w kierunku ustalenia znaczenia unijnego obywatelstwa. Jest to ważne nie tylko dla 46 tys. Brytyjczyków mieszkających w Holandii, ale także dla 1,2 mln Brytyjczyków w całej Europie."

Huyton mieszka w Holandii od 24 lat i ma troje dzieci. Podobnie jak inni Brytyjczycy, nie mógł głosować podczas referendum w sprawie Brexitu, ponieważ przebywał za granicą przez ponad 15 lat.

Źródło: Bureau Brandeis

Bureau Brandeis, kancelaria prawnicza odpowiedzialna za prowadzenie sprawy. Jej misją jest zwrócenie uwagi sądu na sprawy istotne społecznie. Większością przypadków firma zajmuje się pro bono.