Umieszczanie w izolatce cudzoziemców przetrzymywanych w detencji jest szkodliwe, i niesie ze sobą poważne zagrożenie dla zdrowia. Praktyka ta jest wciąż stosowana, mimo zapewnień holenderskiego rządu o jej zaprzestaniu. Wynika ta z raportu “Gdy ktoś cierpi, musi być umieszczany w izolatce?”, który został opublikowany 3 marca przez Amnesty International, Doctors of the World (Lekarzy Świata) i Stichting LOS (Krajowy Punkt Wsparcia dla Nielegalnych Imigrantów) i zawiera tę wypowiedź przetrzymywanego niegdyś cudzoziemca:

Po tygodniu w detencji dotarła do mnie bardzo zła wiadomość na temat mojego syna - jego życie było w niebezpieczeństwie. Byłem zrozpaczony. Płakałem i uderzyłem się. Jeden z pracowników, który mówił w moim języku, usłyszał jak mówię do siebie, że odbiorę sobie życie. Po chwili przyszły do mnie cztery osoby i powiedziały: “Słyszeliśmy, że chcesz popełnić samobójstwo. Zabieramy cię do innej celi”. Nie powiedzieli mi jednak, że chodzi o izolatkę. Była w niej ubikacja i materac z tylko jednym kocem. Było to dla mnie bardzo trudne. Spędziłem jedną noc w całkowitym odosobnieniu. Zabierają ci twoje ubrania, śpisz na materacu, a przez cały obserwuje cię kamera. Powiedziano mi, że to dla mojego własnego bezpieczeństwa. Odpowiedziałem: “Jest mi tak zimno, to dla mojego własnego bezpieczeństwa? Przecież rozchoruję się jeszcze bardziej”. Przepłakałem całą noc, pod ciągłą obserwacją. Czy to była moja kara? Jeśli ktoś cierpi, to musi być umieszczany w izolatce?

Cudzoziemów bez zezwolenia na pobyt w Holandii można umieszczać w detencji. Każdego roku tysiące cudzoziemców jest zamykanych, ponieważ nie mogą legalnie wjechać do kraju i przetrzymywani są na granicy, albo też są zmuszeni do opuszczenia krajy. W takich przypadkach cudzoziemcy nie tylko tracą wolność, ale także mogą zostać poddani innym, bardzo drastycznym środkom. Jednym z nich jest odosobnienie lub izolacja.

Potrzeba pilnych zmian

Całkowita izolacja jest problematyczna zarówno z medycznego punktu widzenia, jak i z punktu widzenia praw człowieka - zwłaszcza wobec cudzoziemców w ośrodkach detencyjnych. Traktaty dotyczące praw człowieka wyraźnie precyzują możliwość umieszczenia w izolatce - jest ono dozwolone wyłącznie w szczególnych okolicznościach, gdy jest absolutnie koniecznie, proporcjonalne i niedyskryminujące. Ponadto, stosowanie tego środka powinno być nieustannie nadzorowane. Badanie medyczne wskazują, że izolacja - nawet przez krótki czas - może być szkodliwa dla zdrowia (psychicznego). Dlatego też w ostatnich latach holenderski system opieki nad zdrowiem psychicznym starał się ograniczyć, a ostatecznie zakazać umieszczania w całkowitym odosobnieniu.

Holenderski rząd także zadeklarował chęć ograniczenia stosowania izolacji w ośrodkach detencyjnych dla cudzoziemców. Jednakże, wspólne dochodzenie Amnesty International, Lekarzy Świata i Stichting LOS wykazało, że korzystanie z izolatek nie osłabło w ostatnich latach. Od stycznia do końca października 2014 roku, 379 zatrzymanych decyzją administracyjną cudzoziemców było umieszczonych w całkowitym odosobnieniu. Ich odsetek od lat kształtuje się na tym samym poziomie: każdego dnia, średnio 1,2 do 1,3 procent przetrzymywanych cudzoziemców spędza czas w izolacji. Choć procent ten wydaje się niewielki, każdego roku setki cudzoziemców umieszczanych jest w całkowitym odosobnieniu, co może niekorzystnie wpływać na ich zdrowie.

Dochodzenie pokazuje, że wbrew intencjom prawdziwego zapobieżenia całkowitej izolacji, legislacja, polityka i praktyka ostatnich lat niewiele się zmieniła. Dlatego konieczne są pilne zmiany.

Tej wiosny, holenderski gabinet zajmie się poprawką, która wprowadza szereg zmian w związku z detencją cudzoziemców. Jest to ze wszech miar okazja by ostatecznie ograniczyć stosowanie całkowitej izolacji. A jest to możliwe, jak pokazuje przykład Szwecji, gdzie ludzi nigdy nie umieszcza się za karę w izolatkach. Na 508 cudzoziemców przebywających w ośrodku detencyjnym we Flen w 2014 roku, izolatkę - jako środek dyscyplinarny - zastosowano 15 razy, średnio na 12 godzin. W pierwszych miesiącach 2014 roku, cudzoziemcy w Holandii, którzy byli umieszczani w całkowitym odosobnieniu za “konflikty wewnętrzne”, pozostawali tam średnio pięć i pół dnia. Jeden z nich przetrzymywany był nawet 29 dni pod rząd.

“Wielokrotnie spotyka to ludzi, którzy mają poważne problemy psychologiczne” - mówi Annemarie Busser z Amnesty International, jedna z autorek raportu. “Ich miejsce jest w szpitalu psychiatrycznym pod opieką specjalistów, a nie w ośrodku detencyjnym”.

Zalecenia

Obecna polityka ośrodków detencyjnych może doprowadzić do naruszeń praw człowieka i (czasem poważnego) uszczerbku na zdrowiu. Przez wprowadzenie zmian, bezpieczeństwo zarówno zatrzymanych cudzoziemców, jak i personelu ośrodków może być lepiej zapewnione. Całkowita izolacja cudzoziemców w detencji nie jest już właściwa w obecnych czasach. Dlatego też należy podjąć wysiłki zmierzające do zakazania tego środka w ogóle.

Polityka holenderskiego systemu opieki nad zdrowiem psychicznym może posłużyć jako przykład, podobnie jak doświadczenia holenderskiej psychiatrii sądowej i przykłady z zagranicy. Pokazują one, że drastyczne ograniczenie stosowania izolatek, a wręcz ich całkowity zakaz, jest możliwy. Amnesty International, Lekarze Świata i Stichting LOS zaprosili polityków, przedstawicieli administracji i nadzoru do poważnego podejścia do tematu. Wzięcie pod uwagę następujących zaleceń będzie stanowiło ogromny krok w dobrym kierunku:

Do rządu:

• usunięcie z przepisów uprawnień do umieszczania w całkowitym odosobnieniu jako środka dyscyplinarnego w ośrodkach detencyjnych
• podjęcie konkretnych kroków, opisanych w planie działania, w celu ograniczenia i ostatecznie zakazania stosowania całkowitego odosobnienia jako środka dyscyplinarnego; zastosowanie ram ustalonych przez system opieki nad zdrowiem psychicznym.

Dzięki holenderskiemu oddziałowi Amnesty International