Na początku października profesor Dejan Jović został odwołany ze stanowiska głównego doradcy w Kancelarii Prezydenta Ivo Josipovica. Przyczyną jego dymisji była wypowiedż na temat niepodległości Chorwacji opublikowana w internetowym wydaniu Politička misao („Myśl polityczna”), czasopisma naukowego w dziedzinie nauk politycznych.

Jego zdaniem, chorwackie referendum niepodległościowe w 1991 roku - w przeciwieństwie do niedawnego referendum z Szkocji - nie było ani wolne, ani sprawiedliwe ze względu na ciągłe groźby i niepewność, które uniemożliwiły przeciwnikom pełnej niezależności od Jugosławii na rzetelne przedstawienie swoich poglądów i programu.

Oficjalne stanowisko kancelarii prezydenta było krótkie i stwierdzało, że prezydent nie podziela opinii swojego doradcy w tym temacie i uznaje odłączenie Chorwacji za demokratyczne, pomimo ekstremalnie niebezpiecznych warunków, które ostatecznie doprowadziły do wojny.

Niektórzy komentatorzy jednakże twierdzą, że kwestionowanie przekonania o tym, że każdy narów dąży ku niepodległości i podważanie go jako mitu (co udowodniło ostatnie głosowanie w Szkocji), dotyka głęboko zakorzenionego od czasu uzyskania niepodległości dogmatu w społeczeństwie chorwackim. Dokonane przez profesora porównanie referendum szkockiego z tym, przeprowadzonym w Jugosławii przed jej rozpadem wywołuje gorące (najczęściej jednostronne) debaty polityczne.

Atakowany za swoje przekonania

Stanowisko profesora Jovica spotkał się z ostrą krytyką ze strony nacjonalistycznych partii w Chorwacji, podczas gdy „liberalna” strona sceny politycznej w milczeniu zdystansowała się od sprawy. Profesor Jović został zaatakowany zarówno jako osoba, jak i jako ekspert we wszystkich mainstreamowych mediach przez przedstawicieli większości partii politycznych i teoretyków mediów. Jego współpracownicy ze środowiska akademickiego milczeli i unikali okazywania solidarności z zaatakowanym jedynie za swoje przekonania profesorem.

Z brakiem reakcji spotkały się nawet ataki na tle etnicznym (profesor Jović należy do mniejszości serbskiej w Chorwacji). Szybkość, z jaką zdystansowano się wobec niego, czyniąc go politycznym pariasem w ciągu zaledwie kilku dni, przypomina sytuację opozycjonistów w bloku wschodnim w latach 60. i 70. Jak na ironię, lider największej chorwackiej partii opozycyjnej (która najostrzej krytykowała profesora) często odnosi się do „mrocznych czasów komunizmu”.

Mowa nienawiści

Centrum Studiów nad Pokojem (CPS) opublikowało list poparcia dla profesora Jovica, wzywający do publicznego przeciwstawienia się mowie nienawiści. W liście podkreśla się, że krytyczna dyskusja - bez podżegania do nienawiści - na temat wydarzeń z najnowszej historii Chorwacji jest jeszcze niemożliwa.

Prześladowanie osób o odmiennych poglądach jest wciąż powszechną praktyką w Chorwacji. Praktyką, z którą należy walczyć. Nietrudno zauważyć, że prześladowania takie mogą nie zakończyć się na profesorze Jovicu, ale rozlać na całą mniejszość serbską. Dlatego też list apeluje do wszystkich milczących obserwatorów o publiczne potępienie takich praktyk. Dzięki temu można przerwać błędne koło niemerytorycznej debaty, która opiera się wyłącznie na ideologicznych hasłach - debaty, która dominuje w chorwackim społeczeństwie.

CPS wyraża nadzieję, że zarówno opinia publiczna, jak i środowisko akademickie stanie w obronie argumentów jako środka komunikacji, a nie siły, prześladowań i zastraszania. CPS zwraca się do wszystkich, którzy nie zgadzają się z opinią Jovica o przedstawienie swojego zdania na forum naukowym, politycznym lub publicznym bez wzywania do nienawiści. Chorwacja ma 23 lata - nadszedł czas, by dorosnąć.

Autorzy: Petra Jurlina (CPS) i Marwan Zeitoun (CPS), październik 2014, Zagrzeb, Chorwacja