17 marca 2021 Komisja Europejska planuje przedstawić wniosek legislacyjny dotyczący cyfrowego certyfikatu nazwanego "Cyfrową Zieloną Przepustką". Europejskie zaświadczenie zawierałoby:
-dowód zaszczepienia osoby przeciwko Covid-19, i/lub
-najświeższe wyniki testów dla osób, które nie przyjęły jeszcze szczepionki, i/lub
-informacje dotyczące wyzdrowienia z Covid-19.
Zgodnie z zapowiedzią przewodniczącej Komisji Europejskiej - Ursuli von der Leyen na Twitterze, Cyfrowa Zielona Przepustka (z ang. Digital Green Pass) będzie funkcjonować z poszanowaniem ochrony danych, bezpieczeństwa i prywatności.
Celem wniosku ustawodawczego Komisji jest przywrócenie funkcjonowania wspólnego rynku poprzez stopniowe umożliwianie Europejczykom na bezpieczne poruszanie się w obrębie Unii Europejskiej i poza nią. Decyzję o tym, czy zezwolić na wykorzystywanie cyfrowych świadectw odporności/wyników testów/zaświadczeń o szczepieniach, podejmą państwa członkowskie UE.
Szczepionka nie powinna pogłębiać podziałów społeczeństwa
„UE ma pomóc rządom przywrócić wszystkim naszym obywatelom ich wolności. Najlepszym sposobem na to jest jak najszybsze i sprawiedliwe przeprowadzenie szczepień. Kiedy ogromna większość ludzi w UE nie została nawet zaszczepiona, to nie jest właściwy czas, aby inwestować środki w trudne zadanie, jakim jest stworzenie przepustki, która będzie działać na terenie 27 krajów, a jednocześnie zapewni bezpieczeństwo danych medycznych obywateli. Rządy krajowe i UE powinny zamiast tego skoncentrować się na przekonaniu jak największej liczby osób do przyjęcia szczepionki i przyspieszeniu jej uczciwej dystrybucji.
Cyfrowa Zielona Przepustka nie tylko może odwracać uwagę od samych szczepień, które powinny stanowić priorytet, ale może w efekcie tworzyć nierówny podział społeczny. Szczepienia nie mogą być jedyną gwarancją odzyskania swobód obywatelskich i wolności, kiedy jest grono ludzi, którzy nie mogą i nie zostaną zaszczepieni - najczęściej nie z ich winy. Władze powinny nadal akceptować dowód aktualnego negatywnego wyniku testu jako alternatywę i sprawić, by takie testy były szybkie, tanie i łatwo dostępne. Wreszcie, każde świadectwo szczepień powinno chronić nasze wrażliwe dane zdrowotne zgodnie z przepisami UE o ochronie danych osobowych”. - powiedział Israel Butler, Szef Działu Rzecznictwa w Civil Liberties Union for Europe (Liberties).
Swobodny dostęp do szczepionki jest bezdyskusyjnym wymogiem
Powszechny i sprawiedliwy dostęp do bezpiecznej i skutecznej szczepionki przeciw COVID-19 ma kluczowe znaczenie dla ochrony zdrowia i ratowania życia ludzi, ochrony pracowników służby zdrowia i zabezpieczenia publicznego systemu opieki zdrowotnej, zapewnienia dzieciom powrotu do szkoły oraz umożliwienia odbudowy światowej gospodarki i poprawy sytuacji domowych budżetów.
Kampanie szczepień COVID-19 zaczęły być wdrażane w całej UE. Ci, którzy postrzegają szczepionkę jako potencjalne rozwiązanie, które wydostanie nas z pandemii, krytykują powolne tempo szczepień w niektórych krajach. Inni wyrażają głęboki sceptycyzm co do szczepionki, częściowo z powodu ogólnej dezinformacji i rozprzestrzeniających się fałszywych wiadomości.
Kampanie szczepień oraz przepisy dotyczące szczepionek i zaświadczeń należą do wyłącznych kompetencji i obowiązków rządów krajowych i nie mogą być narzucane przez Unię Europejską. Żadne państwo członkowskie nie zdecydowało się na wprowadzenie obowiązku szczepień i wydaje się bardzo mało prawdopodobne, aby którekolwiek z nich spróbowało to zrobić w nadchodzących miesiącach. Chociaż certyfikaty szczepień należą do kompetencji państw członkowskich, Unia Europejska wyraża zainteresowanie opracowaniem wspólnego systemu działania.
W oczach opinii publicznej i kilku europejskich rządów Cyfrowa Zielona Przepustka to świetny sposób na powrót do „normalności” i przywrócenie do życia gospodarek zniszczonych przez ograniczenia wywołane przez COVID-19.
Chociaż jesteśmy świadomi zalet wprowadzenia cyfrowych świadectw odporności/wyników testów/zaświadczeń o szczepieniach na COVID-19, upominamy zarówno Komisję Europejską, jak i państwa członkowskie, aby miały na uwadze zagrożenia i niebezpieczeństwa, jakie mogą nieść tego typu cyfrowe przepustki.
Uważamy, że aktualny projekt wniosku legislacyjnego z 17 marca 2021 r. zawiera wiele wad i niedociągnięć pod wieloma względami. Komisja i państwa członkowskie nie powinny przedstawiać żadnych wniosków ustawodawczych dotyczących takich lub podobnych cyfrowych paszportów, zanim nie upewnią się, że uwzględnione zostały kwestie etyczne i naukowe.
Komisja Europejska przygotowując projekt ustawy, bazuje wyłącznie na hipotezach. Po pierwsze, zakłada, że szczepionka skutecznie ograniczy przenoszenie się wirusa. Po drugie, wierzy, że ryzyko roznoszenia wirusa przez ozdrowieńców jest wystarczająco niskie. Nie ma jednak jeszcze żadnych dowodów na słuszność powyższych założeń.
Według Światowej Organizacji Zdrowia „nadal brakuje krytycznych danych dotyczących skuteczności szczepień w ograniczaniu transmisji wirusa (…). Dowód odbytego szczepienia nie powinien w żaden sposób zwalniać z przestrzegania innych środków zmniejszających ryzyko podróży międzynarodowych.” Ponadto „nadal nie ma naukowych dowodów co do zakresu i czasu trwania odporności nabytej za pośrednictwem przeciwciał zabezpieczającej przed ponowną infekcją SARS-CoV-2”.
Jesteśmy organizacją zajmującą się prawami człowieka i nie w naszej gestii leży przedstawienie naukowych dowodów potwierdzających lub kwestionujących zasadność wykorzystania cyfrowych certyfikatów odporności i/lub paszportów szczepień. Niemniej jednak przypominamy europejskim rządom i Komisji Europejskiej, że zanim podejmą środki, które mogą pogwałcać nasze prawa podstawowe, muszą przedstawić dowody, że takie kroki są konieczne i służą wspólnemu dobru. Wprowadzenie cyfrowej zielonej przepustki bez wystarczających dowodów wydaje się być jedynie widowiskowym posunięciem powodującym skutki odwrotne do zamierzonych, zagrażającym naszemu zdrowiu i życiu w imię korzyści politycznych.
Nalegamy, aby Komisja i rządy europejskie, zamiast koncentrować się na opracowaniu odpowiedniej podstawy prawnej dla działania aplikacji mobilnych, za pośrednictwem których Europejczycy poświadczaliby swój status szczepień/wyzdrowienia, wsparły społeczność naukowców w celu wypracowania solidnego zrozumienia, w jaki zakresie odporność na transmisję SARS-CoV-2 istnieje zarówno wśród ozdrowieńców, jak i osób zaszczepionych.
Jeżeli dowody naukowe potwierdzą, że w przypadku osób zaszczepionych i wyleczonych z COVID-19 ryzyko zarażenia jest faktycznie zadowalająco niskie, Komisja i państwa członkowskie nadal musiałyby podjąć kwestie natury prawnej i etycznej wokół wprowadzenia tzw. zielonej przepustki.
Niektóre z przywilejów dla posiadaczy cyfrowej zielonej przepustki mogą prowadzić do niesprawiedliwości (a co za tym idzie do nieufności wobec instytucji europejskich), mogą dodatkowo pogłębiać istniejące nierówności i tworzyć hierarchiczne, dwuwarstwowe społeczeństwo, w którym jedni mogą korzystać z szerokiego zestawu wolności i praw, a inni zostają wykluczeni z życia publicznego. Ponadto wdrożenie cyfrowej zielonej przepustki może wiązać się z nieuzasadnioną ingerencją w nasze życie prywatne i może narazić nasze dane osobowe na nadmierne ryzyko niewłaściwego wykorzystania.
Swoboda przemieszczania się: niesprawiedliwość i nieufność
Cyfrowy paszport szczepień stanowiący jedyny dopuszczalny dowód zapewniający swobodę przemieszczania się w Unii Europejskiej (i poza nią) może prowadzić do wykluczenia osób, które nie mogą otrzymać szczepionek z powodów medycznych, takich jak kobiety w ciąży lub osoby z współistniejącymi przypadłościami zdrowotnymi. Najwyraźniej dlatego Komisja chce, aby Digital Green Pass zawierał informacje nie tylko o statusie szczepień, ale także o aktualnych wynikach testów i/lub o historii COVID-19. Jak najbardziej popieramy starania, aby uniknąć wykluczenia pewnych grup społecznych. Jednak bez zapewnienia taniego i łatwego dostępu do testów osoby bez szczepień będą nadal napotykały dodatkowe przeszkody w podróżowaniu.
Na dany moment, w pierwszej połowie marca 2021 r. szczepienia nie są obowiązkowe w żadnym państwie członkowskim i nie przewiduje się, aby taki przymus został wprowadzony w najbliższej przyszłości. Ponadto szczepionka nie jest powszechnie dostępna. Nie oczekuje się, że wszyscy obywatele UE będą mieli możliwość zaszczepienia przed ostatnim kwartałem roku. Nawet jeśli dystrybucja szczepionek może przebiegać jawnie i sprawiedliwie (aczkolwiek powoli) w kilku państwach członkowskich, niekoniecznie jest to standardem we wszystkich przypadkach. W wielu krajach klasa średnia ma lepszy dostęp do szczepień, a kolejki przeskakują osoby w uprzywilejowanej sytuacji społecznej i/lub finansowej.
Przyznanie dodatkowych praw tym, którzy otrzymali szczepienie, zwłaszcza jeśli dostęp do szczepionek jest nierówny, przy jednoczesnym odebraniu tych praw osobom, które nie zostały jeszcze zaszczepione, jest niesprawiedliwe i należy nie dopuszczać do takich sytuacji. Jeżeli dowód zaszczepienia uprawnia jego posiadacza do stosunkowo łatwego podróżowania między państwami członkowskimi, aktualny negatywny wynik testu powinien gwarantować taką samą swobodę. Ponadto rządy powinny postarać się o udostępnienie i rozpowszechnienie testów zapewniających szybkie wyniki.
Uważamy, że dopóki dostęp do szczepień nie będzie równy dla wszystkich, jeśli rządy zdecydują się umożliwić swobodne przemieszczanie się osobom legitymującym się cyfrową zieloną przepustką, identyczne prawa powinny objąć również osoby niezaszczepione, którym udostępniona zostanie możliwość szybkiego i taniego przeprowadzenia testów i uzyskania negatywnego wyniku.
Pobierz podsumowanie naszej polityki w tej sprawie.
Wcześniejsze artykuły Liberties na ten temat:
Cyfrowe paszporty szczepień mogą stanowić zagrożenie dla naszych praw podstawowych
