W lutym powróciły spotkania w ramach Democracy Drinks Berlin. Podczas wieczoru soczystych plotek politycznych uczestnicy omówili aferę Katargate, skandal polegający na wyłudzaniu pieniędzy z udziałem wysokiej rangi prawodawców Parlamentu Europejskiego oraz problem wywierania nadmiernego wpływu tolerowany przez instytucje Unii Europejskiej.

Do rozmów dołączyli eksperci ds. korupcji Flora Cresswell i Jorge Valladares z głównej siedziby Transparency International, których spostrzeżenia na temat wątpliwych praktyk pracy unijnych polityków wyjaśniają, w jaki sposób skandal na taką skalę był jedynie kwestią czasu.

„Skandal, który musiał się wydarzyć”

Jorge, kierownik ds. integralności politycznej w TI, opisał Katargate jako „skandal, który musiał się wydarzyć” i zaznaczył, że grunt pod niego przygotowały trzy czynniki: niska przejrzystość, konflikty interesów i mała odpowiedzialność. To rodzi kulturę bezkarności w instytucjach UE, gdzie ludzie odwracają wzrok, gdy łamane są zasady, a nieetyczne zachowanie jest normalne.

Zamiast wziąć odpowiedzialność za własne niedbałe środki antykorupcyjne, początkową reakcją Parlamentu Europejskiego było przedstawienie historii jako obcej ingerencji w Europę. Zdaniem Flory, koordynatorki regionalnej na Europę Zachodnią, UE nie przestrzega tych samych wysokich standardów, jakich oczekuje od innych. Podczas gdy państwa członkowskie są związane unijną dyrektywą o ochronie sygnalistów, nie ma ona zastosowania do samych instytucji UE, co wyjaśnia, dlaczego asystenci parlamentu odwrócili wzrok obawiając się zaryzykowania swojej kariery.

Jeśli trwa to tak długo - skąd to nagłe zainteresowanie?

Podczas gdy walizki wypchane gotówką z pewnością dodały sensacyjnego blasku tej historii, Jorge uważa, że zagraniczny element skandalu Katargate odpowiada za zwiększone zainteresowanie opinii publicznej.

Możliwą pozytywną stroną jest to, że zwrócenie uwagi na postępowanie prawodawców UE wywoła bardziej ogólne obawy dotyczące praktyk lobbingowych – i miejmy nadzieję, że doprowadzi do prawdziwych zmian. Na razie jednak szkody zostały już wyrządzone. Według własnego wskaźnika TI, postrzeganie przez społeczeństwo korupcji w sektorze publicznym było w tym roku w Europie wyjątkowo negatywne.

Rozwiązanie problemu endemicznej korupcji będzie wymagało samoregulacji, jednak podczas gdy Europa osiąga dobre wyniki w przypadku większości wskaźników korupcji, uczciwość polityczna pozostaje martwą strefą. Jeśli UE ma nadzieję na przywrócenie zaufania publicznego, będzie musiała pokazać, że poważnie podchodzi do walki z korupcją, a nie tylko zachowuje pozory.

Nie powinno dziwić, że Parlament jest instytucją UE o najsłabszych środkach rozliczalności. Flora mówi, że dobrym początkiem byłaby karta uczciwości (która już istnieje w Komisji), dotrzymywanie obietnic utworzenia organu ds. etyki, o którym dużo się mówi i zawsze zwleka, a także nagrywanie spotkań i udostępnianie ich publicznie.

W 14-punktowym planie Metsoli bardzo brakuje sankcji. Według Flory: „Kary są naprawdę potrzebne. Zasady istnieją, ale nie są przestrzegane.”

„Lobbing jest jak legalna korupcja”.

Jorge powtarza, że posłowie do PE muszą publicznie informować o osobach, z którymi się spotykają. Podczas gdy jest to już wymóg, w rzeczywistości robi to tylko 50% osób. Opisując lobbing jako „legalną korupcję”, Jorge uważa, że to, co ujawnia rejestr przejrzystości, może zmienić sposób, w jaki postrzegamy lobbing: „Powie nam to coś o tym, jak tworzone są prawa i polityki. To będzie zmiana zasad gry”. Lobbowanie w UE może również okazać się lukratywne, jeśli wpływ rozciąga się na sposób, w jaki UE wydaje swoje pieniądze za pośrednictwem zamówień publicznych, zarówno na bieżące, jak i przyszłe projekty.

Chociaż ważne jest, aby wysłuchać różnych opinii, Jorge uważa, że przychylne traktowanie lobbingu korporacyjnego jest bardzo powszechne. Narzędzie monitorowania lobbingu TI ujawnia, że przytłaczająca większość spotkań lobbingowych organizowanych przez komisarzy europejskich odbywa się z przedstawicielami interesów korporacyjnych. Flora wyraża zaniepokojenie faktem, że reżimy kleptokratyczne otrzymują platformę do wywierania wpływu na demokracje UE.

Zachowanie polityków UE zachęca do wzmożonej kontroli, więc Katargate daje nam możliwość zbadania kultury lobbingu i zadania sobie pytania, czy naprawdę leży jej na sercu dobro obywateli. Liberties będzie zwracać baczną uwagę na kolejne kroki UE w celu poprawy przejrzystości wśród jej własnych szeregów. To, czy zdecydują się na powierzchowne środki, czy na prawdziwe reformy, dopiero się okaże, ale odpowiedzialność za uporządkowanie własnego domu spoczywa wyłącznie na unijnych prawodawcach.

Democracy Drinks to nieformalne wydarzenie networkingowe dla pracowników społeczeństwa obywatelskiego. Co miesiąc zapraszamy gościa specjalnego, aby omówił palący problem społeczny dotyczący demokracji. Wydarzenia przyciągają tętniącą życiem mieszankę organizacji pozarządowych, instytucji międzynarodowych, think tanków, rządów i agencji krajowych, naukowców, firm konsultingowych zajmujących się sprawami publicznymi, przedsiębiorstw społecznych i aktywnych obywateli.

Mieszkasz w Berlinie i chcesz być informowany o przyszłych wydarzeniach Democracy Drinks & Liberties? Skontaktuj się z nami pod adresem democracydrinks@liberties.eu, a dodamy Cię do naszej listy mailingowej.

Flora Cresswell jest Koordynatorem Regionalnym odpowiedzialnym za Europę Zachodnią i Kanadę. Jorge Valladares jest kierownikiem ds. integralności politycznej w Sekretariacie Transparency International.