Dezinformacja odgrywa ogromną rolę w rosyjskiej inwazji na Ukrainę i jest coraz więcej dowodów na to, że Rosjanie celowo są wyprowadzani w pole przez rząd i kontrolowane przez władze stacje medialne. Rosyjska propaganda pogłębiana jest jeszcze przez europejskie media pozostające w pieczy rządów, chociażby na Węgrzech.
Dezinformacja nawet w czasie pokoju stanowi poważne zagrożenie dla społeczeństw demokratycznych. Sprzeczne wersje wydarzeń mącą wodę i utrudniają ludziom dojście do prawdy na temat bieżących wydarzeń. A skoro nie mają pełnego obrazu, o wiele trudniej jest im zabierać głos i wypowiadać się w ważnych dla nich kwestiach. Dezinformacja zniekształca również publiczną debatę, co z kolei może zagrażać wolnym i uczciwym wyborom.
Czym jest dezinformacja?
Dezinformacja to fałszywe informacje, które są udostępniane z zamiarem wprowadzenia ludzi w błąd. Osoba, które upublicznia "wiadomość" ma świadomość, że nie jest ona prawdziwa i celowo oszukuje swoich odbiorców. W przeciwieństwie do błędnych informacji (wprowadzających w błąd, niedokładnych lub całkowicie nieprawdziwych informacji udostępnianych bez wiedzy o ich niepoprawności), dezinformacja nie jest rozpowszechniana w dobrej wierze. A wręcz przeciwnie - powodowana jest zamiarem tworzenia podziałów i siania strachu poprzez świadome rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji.
Przewodnik po dezinformacji w 6 krokach
Ostatnimi czasy teorie spiskowe są coraz bardziej wyrafinowane, dlatego aby pozostać czujnym na dezinformację, niezbędne jest przyjęcie krytycznego nastawienia do wszystkich konsumowanych treści online. Zanim coś udostępnisz, zrób sobie krótką przerwę i przejdź przez poniższą checklistę.
1. Dowiedz się, kto jest autorem informacji
Pierwszym krokiem jest zadanie sobie pytania - kto jest autorem danej informacji?
Czy autor jest postacią wiarygodną? Czy ta osoba wyraża jedynie swoją opinię czy przedstawia anegdotyczne dowody? Trzeba podejść ze szczególną ostrożnością do informacji krążących na platformach mediów społecznościowych, rozpowszechnianych przez komunikatory czy na tablicach.
To, że ktoś ma duża liczbę obserwujących czy wiarygodne konto w mediach społecznościowych nie musi wcale oznaczać, że udostępniane przez niego treści są wiarygodne. Należy szczególnie uważać na niedawno założone, nowe konta.
2. Dowiedz się więcej o źródle
Na jakiej platformie albo na jakiej stronie znalazłeś informację? Weź pod uwagę, czy dane źródło jest godne zaufania i skonfrontuj daną informację z innymi źródłami.
Jeśli czytasz o czymś w mediach społecznościowych, sprawdź, czy ta sama historia jest też podawana przez większe, ugruntowane serwisy informacyjne. Jeśli dany artykuł opublikowany jest przez serwis o ekstremalnych poglądach politycznych, czy ta sama wersja zdarzeń popierana jest w innych miejscach?
3. Zweryfikuj dowody
Czy dane stwierdzenie poparte jest wiarygodnymi dowodami? Przeanalizuj dokładnie prezentowane dowody - czy szczegóły wspierają przedstawianą historię, np. lokalizacja, pogoda, ustawienie? Zwróć szczególną uwagę na treści zapożyczone ze starszych artykułów lub z zupełnie innego wydarzenia.
4. Sprawdź dodatkowo obrazy i filmy
Jeśli masz przeczucie, że prezentowane dowody są podejrzane - zaufaj swoim instynktom. Istnieje wiele narzędzi i technik, które pozwolą Ci zweryfikować, czy obraz lub jest zgodny z prawdą.
· Sprawdź, czy obraz został poddany obróbce w Photoshopie: sprawdzając metadane obrazu, możesz sprawdzić, czy został on przerobiony. Użyj narzędzi EXIF na smartfonie, takich jak aplikacja ExifWizard
· Odwrotne wyszukiwanie grafik - zrób zrzut ekranu i wyszukaj obraz za pomocą narzędzia Google do odwrotnego wyszukiwania lub innych podobnych narzędzi, takich jak Tineye.com lub rozszerzenie Google RevEye
· Korzystaj z narzędzia Amnesty International, które weryfikuje filmy na YouTube
5. Sprawdź swoje fakty!
Jeśli jakaś historia wydaje ci się podejrzana, pamiętaj, że istnieje wiele godnych zaufania witryn sprawdzających fakty, które obalają teorie spiskowe i dezinformacje.
·Narzędzia Google do sprawdzania faktów: zawiera listę ostatnich weryfikacji faktów w różnych publikacjach online.
6. Zgłoś to!
Jeśli natkniesz się na jakieś nieprawdziwe informacje w internecie, zgłoś to do administratorów platformy i prześlij do strony zajmującej się sprawdzaniem faktów. Jeśli to któryś z twoich znajomych udostępniał danego newsa - podeślij mu ten poradnik!
Dlaczego walka z dezinformacją jest ważna?
Trzymając w rękach obszerny pakiet narzędzi, pewnie zastanawiasz się, czy to nie jest lekka przesada. Jednak właśnie teraz, bardziej niż kiedykolwiek, musimy zachować czujność i dlatego Liberties dokłada wszelkich starań, aby doprowadzić do reformy legislacyjnej UE zwalczającej dezinformację. Następujące jeden za drugim kryzysy, najpierw pandemii Covid-19, potem agresji na Ukrainę stały się pożywką dla teorii spiskowych i dezinformacji. A w rezultacie nawet osoby z dobrymi intencjami udostępniali nieprawdziwe i zmanipulowane treści szerząc dezinformację.
Dezinformacja rozsiewa niepewność. I staje się tym bardziej groźna, kiedy ludzie zaczynają w nią wierzyć i ją rozpowszechniają. Walcząc z tym mechanizmem i zgłaszając przypadki dezinformacji, wypełniasz swoją rolę w ochronie demokracji. Znajdź ją i powstrzymaj!
Przeczytaj inne artykuły na ten temat:
