Stare sprawy rzucają nowe światło

6 grudnia 1992 r. policjant patrolujący dworzec kolejowy w Valladolid zatrzymał Rosalind Williams, kobietę pochodzenia afrykańskiego, i poprosił ją o okazanie dokumentu tożsamości. Powód? Miał rozkaz identyfikować "ludzi takich jak ona". Williams złożyła skargę do hiszpańskiego wymiaru sprawiedliwości, ale dopiero 17 lat później ONZ zgodziło się, że kobieta została zatrzymana z powodu dyskryminującej praktyki policyjnej.

Zeshan Muhammad został zatrzymany przez policję w 2013 r. podczas spaceru po Barcelonie. Kiedy zapytał oficera dlaczego go zatrzymuje, funkcjonariusz odpowiedział "bo jesteś czarny, koniec kropka". Jego sprawa trafiła do hiszpańskiego Sądu Najwyższego, a obecnie jest rozpatrywana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC). Państwo hiszpańskie twierdzi, że zatrzymanie osoby ze względu na jej kolor skóry nie jest niezgodne z prawem.

W obu przypadkach mamy do czynienia z zatrzymaniem nie wynikającym z uzasadnionego podejrzenia o udział lub popełnienie przestępstwa, ale z uprzedzeń rasowych, które prowadzą do nadmiernej kontroli mniejszości i bezprawnej dyskryminacji. Ma to poważne konsekwencje, włącznie z utratą przez państwo i policję swojej legitymacji wśród części mieszkańców. Wykorzystywanie profilowania rasowego nie tylko przynosi efekt przeciwny do zamierzonego, jeśli chodzi o bezpieczeństwo mieszkańców, ale także zwiększa nieufność obywateli wobec państwowych instytucji.

Profilowanie rasowe to w Hiszpanii problem "endemiczny"

Liczne międzynarodowe i regionalne instytucje ds. praw człowieka podkreślają potrzebę wdrożenia środków mających ukrócić stosowanie praktyki profilowania rasowego przez policję. Takie profilowanie narusza prawo do niedyskryminacji, prawo do równego traktowania, prawo do wolności osobistej i bezpieczeństwa oraz prawo do domniemania niewinności. Sam rzecznik praw obywatelskich zalecił interwencję rządu w zakresie profilowania rasowego, co znalazło odzwierciedlenie w raporcie grupy roboczej ekspertów ds. osób pochodzenia afrykańskiego w Hiszpanii, który stwierdza, że profilowanie rasowe jest "w tym kraju problemem endemicznym".

Nowy program ma poprawić policyjne procedury

Aby zagwarantować przestrzeganie zasad i wartości funkcjonujących w naszym systemie prawnym, a także w celu wypełnienia międzynarodowych zobowiązań, Rada Miasta Madrytu, za pośrednictwem policji miejskiej, uruchomiła niedawno Program Skutecznej Identyfikacji Policyjnej (PIPE), którego celem jest usprawnienie procedur policyjnych w tym obszarze i zagwarantowanie równych praw wszystkim członkom społeczeństwa. Program, którego etap pilotażowy jest obecnie realizowany w powiecie Ciudad Lineal, może liczyć na współpracę ze strony społeczeństwa obywatelskiego i zaangażowanie okręgowych komend policji.

Celem programu jest monitorowanie policyjnych zatrzymań, zmniejszenie nieproporcjonalnej liczby zatrzymań oraz zwiększenie skuteczności działań policyjnych. System sprawdził się już w Fuenlabrada, gdzie podobny program trzykrotnie zmniejszył liczbę zatrzymań, a liczbę przeszukań aż czterokrotnie, poprawiając skuteczność z 6 proc. do 17 proc. w ciągu sześciu miesięcy. W 2014 r. skuteczność wzrosła do 30 proc. Specjalny formularz pomógł zmniejszyć w tej gminie nieproporcjonalnie dużą liczbę zatrzymań mających wpływ na ludność marokańską, która była zatrzymywana przez policję 9,6 razy częściej niż ludność hiszpańska. W ciągu sześciu miesięcy liczba ta spadła do 3,4 proc., a w 2014 r. wynosiła mniej niż 2 proc.

Najpierw trzeba naprawić relację między społecznościami a policją

Celem wprowadzenia specjalnych formularzy jest zapewnienie mieszkańcom ich konstytucyjnych praw i ochrona równouprawnienia jako istotnej wartości i zasady naszego systemu prawnego. W czasach rozczarowania i braku zaufania do państwowych instytucji, tego typu środki służą odbudowie tych więzi i poprawie relacji między obywatelami a policją. Ten związek powinien opierać się na zaufaniu, które pomaga zwiększyć skuteczność policyjnych działań i poprawia ochronę naszych praw. Z tego powodu organizacja Rights International Spain wspiera ten projekt i zapewnia Radzie Miejskiej Madrytu pomoc techniczną.