Co oznacza termin „homofobia”?
Termin „homofobia” składa się z greckich słów „homos” czyli „równy” i „phobos”, co oznacza „strach”. Są to negatywne postawy, uprzedzenia i odrzucenie wobec osób homoseksualnych.
Termin ten został po raz pierwszy użyty pod koniec lat 60. i na początku lat 70. przez amerykańskiego psychologa George'a Weinberga. W swojej wówczas przełomowej książce „Społeczeństwo i zdrowy homoseksualista” Weinberg sformułował definicję homofobii jako zaburzenia psychiczne. Ze względu na tę definicję związaną z zaburzeniem o podłożu lękowym, część społeczności LGBTI (LGBTI to angielski skrót od „lesbijek, gejów, osób bi-, trans- i interseksualnych”) krytykuje słowo „homofobia”. Twierdzą, że termin ten wprowadza w błąd, ponieważ osoby homofobiczne nie boją się osób homoseksualnych, ale czują wobec nich niechęć i wrogość.
Nauka wyróżnia trzy różne wymiary homofobii. Pierwszym z nich jest homofobia afektywna, która objawia się na przykład w sytuacji, kiedy ktoś odczuwa nieprzyjemne uczucie, gdy widzi dwie osoby tej samej płci całujące się publicznie. Drugi typ to homofobia poznawcza, która odnosi się do pewnych postaw, np. gdy ludzie domagają się, aby pewne prawa nie były przyznawane osobom homoseksualnym. Wreszcie homofobia behawioralna, która wyraża się w obraźliwych uwagach i przemocy fizycznej.Dla osób homoseksualnych homofobia może prowadzić do realnego ograniczenia ich wolności i to nie tylko dlatego, że w niektórych krajach pozbawia się ich praw. Nawet w państwach liberalnych mogą nie odważyć się okazywać partnerowi uczuć publicznie lub całkowicie unikać pewnych miejsc ze strachu przed przemocą.
Jakie są przyczyny homofobii?
Podobnie jak w przypadku wszystkich form dyskryminacji lub wrogości wobec dowolnej grupy ludzi, przyczyn homofobii może być wiele.
My, ludzie, mamy tendencję do kategoryzowania i szufladkowania rzeczy, aby nasz świat był prostszy i łatwiejszy do zrozumienia. Bardzo często odbywa się to jako automatyczny proces w mózgu. Można więc umieścić grupę ludzi w tej samej szufladce, a następnie przypisać im pewne cechy. Oczywiście te uprzedzenia mogą być również negatywne, choćby ze względu na to, że ludzie mają tendencję do odrzucania tego, co obce i nieznane. Jeśli dana osoba nie ma kontaktu z osobami homoseksualnymi lub queer w codziennym życiu, mogą u niej powstać homofobiczne uprzedzenia. Queer to pojęcie używane w stosunku do osób, które nie są heteroseksualne lub nie identyfikują się z płcią przypisaną im przy urodzeniu.
Ważną rolę odgrywa również środowisko i wychowanie. Jeśli żyjesz w środowisku, w którym słowa takie jak „gej” i „pedał” są używane jako obelgi, prowadzi to do bardziej negatywnego postrzegania grupy.
Innym powodem mogą być postawy wobec tradycyjnych ról płciowych i tego, jaki ma być „prawdziwy mężczyzna” i „prawdziwa kobieta”. Związki homoseksualne wywracają te idee do góry nogami, ponieważ uniemożliwiają tego rodzaju podział. Osoby homofobiczne czasami czują, że stanowi to zagrożenie dla ich stylu życia.
Przyczyną postaw homofobicznych może być także religia. We wszystkich świętych pismach religii monoteistycznych znajdziemy fragmenty, które można interpretować jako odrzucające seksualność, zwłaszcza seksualność męską. Oczywiście nie oznacza to, że wszystkie religijne osoby to homofobi. Decydującym czynnikiem wydaje się być to, czy dana osoba jest ogólnie skłonna do fundamentalizmu.
Kiedy obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Przeciw Homofobii?
Międzynarodowy Dzień Przeciw Homofobii, Transfobii i Bifobii obchodzony jest co roku 17 maja.
Data ta jest znacząca dla społeczności LBGTI, ponieważ 17 maja 1990 Światowa Organizacja Zdrowia usunęła homoseksualizm z Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10). Od tego czasu homoseksualizm nie jest już oficjalnie uważany za chorobę.
Międzynarodowy Dzień Przeciw Homofobii zwraca uwagę na problemy, które dotykają osoby LGBTI na całym świecie. Ponad dwa miliardy ludzi nadal mieszka w krajach, w których związki osób tej samej płci są przestępstwem, a w jedenastu krajach grozi za to nawet kara śmierci.
Homofobia w Europie: Jaka jest sytuacja w krajach europejskich?
W ostatnich latach Europa poczyniła istotne postępy we wzmacnianiu praw osób homoseksualnych i queer. Na przykład w Irlandii, kraju ściśle katolickim, w referendum zagłosowano za możliwością zawarcia związku małżeńskiego przez wszystkie pary. Jednak w niektórych innych państwach członkowskich Unii Europejskiej podjęto decyzje, które pogorszyły sytuację osób LGBTI.
Na przykład 15 czerwca 2021 r. węgierski parlament uchwalił ustawę ograniczającą informacje o homoseksualizmie i transseksualizmie. Zakazano przedstawiania aktów osób tej samej płci w reklamach. Informacje na te tematy nie mogą być już dostępne dla osób poniżej 18 roku życia. Dotyczy to również książek dla dzieci i książek o edukacji seksualnej. Ponadto takich książek nie można już sprzedawać w promieniu 200 metrów od szkół lub kościołów. Decyzja ta była uzasadniona rzekomą ochroną nieletnich. Choć na Węgrzech pojawiły się duże protesty przeciwko ustawie i została ona ostro skrytykowana przez Unię Europejską, parlament przegłosował jej przyjęcie.
We wrześniu 2021 r. władze litewskie próbowały wykorzystać wszelkie dostępne im środki prawne, aby nie dopuścić do parady równości w Kownie. Chociaż ostatecznie władze przegrały w sądzie, paradzie towarzyszyły kontrdemonstracje, podczas których niektórzy rzucali jajkami i obrażali uczestników. Prezydent Litwy Giatanas Nausėda publicznie sprzeciwił się wykorzystywaniu materiałów edukacyjnych związanych z kwestiami LGBTI.
W październiku 2021 włoski Senat odrzucił projekt ustawy przeciwko homofobii. Prawo to spowodowałoby karanie czynów dyskryminacyjnych i wzywania do przemocy wobec gejów, lesbijek, osób trans- i biseksualnych oraz osób niepełnosprawnych. Najcięższe przypadki miały skutkować karą więzienia. Inicjatywie sprzeciwiły się zwłaszcza prawicowe partie populistyczne Lega i Fratelli d'Italia. Krytycy prawa dostrzegali zagrożenie dla wolności słowa i argumentowali, że prawo umożliwiłoby „propagandę homoseksualizmu” w szkołach. Nawet Watykan złożył oficjalny protest przeciwko ustawie.
Nie tylko decyzje polityczne czy prawa utrudniają życie homoseksualistom w Europie. Doświadczają oni także homofobii w życiu codziennym. W badaniu przeprowadzonym w 2019 r. przez Europejską Agencję Praw Podstawowych na temat równości osób LGBTI ponad połowa wszystkich respondentów (61%) w UE, Macedonii Północnej i Serbii stwierdziła, że zwykle lub zawsze unika publicznego trzymania partnera tej samej płci za rękę; 40% osób stwierdziło, że były nękane lub zastraszane z powodu swojej orientacji seksualnej.
Homofobia w Niemczech: jak bardzo jest źle?
Art. 175 niemieckiego kodeksu karnego zakazywał aktów seksualnych między dwoma mężczyznami do 1994 r. i czynił z nich przestępstwo. W 2002 roku Bundestag uchylił wszystkie orzeczenia, które zostały wydane na podstawie tego paragrafu do 1945 roku i pomógł ofiarom. Dopiero 22 lipca 2017 roku unieważniono wszystkie wyroki, które zapadły po upadku narodowego socjalizmu.
W ostatnich latach w Niemczech poczyniono pewne postępy, jeśli chodzi o prawa osób homoseksualnych i queer. 30 czerwca 2017 r. niemiecki Bundestag uchwalił ustawę wprowadzającą prawo do zawarcia małżeństwa dla par osób tej samej płci. Od końca 2018 roku osoby, które nie identyfikują się z płcią męską ani żeńską, mają możliwość zaznaczenia w rejestrze stanu cywilnego opcję „inna”.
Niemniej jednak osoby homoseksualne w Niemczech również często spotykają się z homofobią.
W grudniu 2021 r. niemiecka Konferencja Ministrów Spraw Wewnętrznych, która skupia 16 ministrów spraw wewnętrznych i senatorów krajów związkowych, po raz pierwszy zajęła się przestępczością wobec osób LGBTI w Niemczech. W 2021 r. pod hasłem „orientacja seksualna” zarejestrowano 870 przypadków przestępstw z nienawiści, z czego 164 to przestępstwa z użyciem przemocy. Należy założyć, że liczba niezgłoszonych przypadków jest znacznie wyższa. Częściowo jest to spowodowane tym, że ofiary nie zawsze idą na policję (np. ze strachu, jeśli jeszcze nie ujawniły swojej orientacji) lub dlatego, że statystyki nie liczą ich jako przestępstw z nienawiści, ale jako przestępstwa ogólne.
Co można zrobić, aby przeciwdziałać homofobii?
Ponieważ przyczyny homofobii mogą być bardzo różne, odpowiedzi również powinny być zróżnicowane.
Jednym ze sposobów przeciwdziałania homofobii jest zapewnienie lepszej edukacji. Ludzie często są wrogo nastawieni wobec wszystkiego, czego nie znają, dlatego edukacja może pomóc przełamać uprzedzenia. Jednym z rozwiązań mogą być także programy pomocy społecznej.
Pomocne może się też okazać przełamywanie stereotypowych ról płciowych. Można to osiągnąć na przykład, jeśli w wychowaniu dzieci we wczesnym wieku nie wprowadza się pewnych stereotypów - dziewczynki noszą nie tylko różowe ubrania, a chłopcy mogą bawić się lalkami. Jeśli czegoś nie da się już wyraźnie zaklasyfikować jako „męskie” lub „kobiece”, nikt nie może czuć się zagrożony w swojej męskości, ponieważ pewne działanie jest postrzegane jako szczególnie „kobiece”. W rezultacie zmniejszy to potrzebę przywracania własnej męskości poprzez nadmierną kompensatę poczucia niższości lub umniejszanie innym, np. gejom.
