Okrutne traktowanie istnień ludzkich podczas Drugiej Wojny Światowej zaszkokowało nasze rządy tak bardzo, że postanowiły one spisać prawa człowieka, jako podstawowe standardy ochrony.

Niestety, niektóre rządy próbują podważać te zabezpieczenia, dzięki którym nowe pokolenia Europejczyków mogą korzystać z pokoju, dobrobytu i wolności. Doszło do znacznego naruszenia praworządności, demokracji i podstawowych praw, najpierw na Węgrzech, następnie w Hiszpanii, a teraz w Polsce. Mimo, że rządy krajów należących do Unii Europejskiej zobowiązały się szanować wspólne wartości, moc Unii do ich zabezpieczania jest ograniczona.

Komisja Europejska stworzyła projekt procedury kontroli praworządności, dzięki któremu może zbadać sytuację i wydać zalecenia temu rządowi, który stanowi poważne zagrożenie. Jednak Komisja nie wykorzystuje tej władzy konsekwentnie. Mimo że w kilku krajach doszło do poważnego naruszenia praw, procedura została wprowadzona zaledwie jeden raz.

Ocena funkcjonowania

Aby nie pozostawiać żadnych wątpliwości co do tego, że kraje UE są traktowane w ten sam sposób oraz w celu powstrzymania ewentualnej fali naruszania praw, Parlament Europejski nawołuje Unię do regularnej kontroli wszystkich krajów członkowskich. Latem 2016 r. PE planuje przyjąć rezolucję nawołującą Komisję Europejską do stworzenia mechanizmu, który będzie przeprowadzał rewizję stanu praworządności, demokracji i podstawowych praw w każdym kraju UE co kilka lat.

Niestety, Komisja – która jest instytucją UE posiadającą moc wniesienia projektów nowych ustaw – już kilka razy poinformowała Parlament Europejski o swoim negatywnym stosunku do tej idei. Partnerzy Europejskiej Platformy Wolności opublikowali wiele zaleceń co do tego, w jaki sposób PE mógłby wspierać i chronić podstawowe wartości Unii Europejskiej wykorzystując swoje własne siły, bez konieczności składania propozycji ustawy przez Komisję.

Parlament Europejski powinien:

• wykorzystać władzę, którą zapewnia mu Protokół nr 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej jak również własny Regulamin Parlamentu, w celu stworzenia międzyinstytucjonalnego dialogu na temat praw, jako mechanizmu chroniącego fundamentalnych wartości Unii Europejskiej.
• zapoczątkować dialog: stała Komisja PE, LIBE (Komisja wolności obywatelskich, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych) powinna spotkać się z jej analogicznymi komisjami we wszystkich 28 parlamentach narodowych pojedynczo w ramach dwuletnich cykli. Debata powinna się opierać na zsyntetyzowanych informacjach oraz rekomendacjach, które zostaną zebrane przez istniejące mechanizmy monitorujące (ONZ, Rada Europy, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej), jak również na istotnych informacjach dodatkowych mających swe źródło w społeczeństwie obywatelskim.
• Podczas debaty, Komisja LIBE powinna skierować swe zalecenia do odpowiednich komisji w poszczególnych krajach członkowskich. Odpowiedniki LIBE powinny wpisać te rekomendacje w plan posiedzeń własnych parlamentów narodowych w odpowiedniej proporcji oraz raportować Komisji LIBE postępy nad pracami podczas kolejnej debaty, dwa lata później.
• podczas rozmów, parlamenty narodowe także powinny formułować zalecenia dla Komisji LIBE na temat tego, w jaki sposób można wpłynąć na poprawę stanu praw UE.
• Kiedy Komisja LIBE zidentyfikuje wspólne wyzwania, przed którymi stoją kraje członkowskie, powinna je ADDRESS przez: a) sprawozdania z własnej inicjatywy; b) kierując w tym celu fundusze UE oraz pomoc techniczną; c) traktując priorytetowo kwestię rozwoju wskaźników praw podstawowych wśród tych zagadnień.

Z całym artykułem „W jaki sposób Parlament Europejski może chronić podstawowe prawa Unii Europejskiej: międzyinstytucjonalne rozmowy nt. praw” można zapoznać się tutaj.

Zmiana debaty

Rada Unii Europejskiej, w ramach której ministrowie poszczególnych krajów spotykają się, aby podjąć decyzje dotyczące prawa i polityki UE, także powzięła umiarkowane środki w celu ochrony praw podstawowych w UE, ustanawiając coroczne „posiedzenia” pomiędzy rządami UE na temat praworządności. Ale w obecnej formie te debaty nie mają zbyt wielkich szans na zagwarantowanie bezpieczeństwa praw podstawowych. Na przykład, według obecnych ustaleń od rządów nie wymaga się nawet poprawy.

Partnerzy Europejskiej Platformy Wolności wydali znaczną liczbę rekomendacji dla UE na temat tego, w jaki sposób zmienić debatę o praworządności, aby była bardziej skuteczna.

Rządy poszczególnych krajów na spotkaniach z Radą powinny:

• poświęcić więcej czasu na rozmowy i/lub rozważyć jego bardziej efektywne wykorzystanie przez rozdzielenie krajów członkowskich na mniejsze grupy robocze. Kraje członkowskie powinny być przypisane do poszczególnych grup losowo.
• zdecydować się na temat wiodący każdej rozmowy. Wykorzystać debatę do tego, aby określić wyzwania, przed którymi stoją kraje członkowskie w ramach tego tematu w odniesieniu do konkluzji dokonanych przez istniejące mechanizmy monitorowania (ONZ, Rada Europy, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej), jak również celnych informacji dodatkowych, które płyną ze strony społeczeństwa obywatelskiego oraz zbadać w jaki sposób infrastruktura praworządności w każdym kraju (sądy, państwowe instytucje zajmujące się prawami człowieka, media, społeczeństwo obywatelskie) przyczynia się do podtrzymywania rządów prawa na danym obszarze.
• włączyć infrastrukturę narodowej praworządności oraz regionalne i międzynarodowe organa zajmujące się prawami człowieka do seminariów, przygotowujących do dialogu.
• zapewnić rzeczywistą wymianę poglądów podczas rozmów przez zachęcanie krajów członkowskich do zadawania pytań, stosowania się do zaleceń, oferować dobre, praktyczne rozwiązania pozostałym członkom UE.
• ułatwić wdrożenie rekomendacji poprzez ustanowienie/określenie funduszu na rzecz praworządności, aby podtrzymywać jej infrastrukturę, zapewniać wsparcie techniczne krajom członkowskim oraz wymagać od nich raportowania procesu wdrażania rekomendacji.

Z całym artykułem „Rozmowy na temat praworządności: 5 pomysłów dla przyszłych prezydencji UE” można zapoznać się tutaj.

Jeśli życzysz sobie, aby rządy krajów europejskich wywiązywały się ze swoich zobowiązań dotyczących przestrzegania praworządności, zasad demokracji i podstawowych praw, napisz do członków parlamentu Twojego kraju oraz do ministrów rządu, prosząc ich o poparcie tych rekomendacji.