Prawdopodobnie słyszałeś już o Komisji Europejskiej. Często pojawia się w wiadomościach, czy to w związku z propozycją wprowadzenia nowych przepisów, czy z powodu reakcji na kryzys lub inne wydarzenie, czy też dlatego, że eurosceptyczne rządy krajowe wykorzystują ją do budowania wizerunku wroga. A jakie właściwie ma uprawnienia i jak dokładnie działa Komisja Europejska?

Czym jest Komisja Europejska?

Komisja Europejska jest organem wykonawczym Unii Europejskiej – egzekwuje prawa unijne, proponuje nowe ustawy oraz decyduje o dyrektywach i budżecie UE. Na jej czele stoi przewodnicząca, obecnie niemiecka polityk Ursula von der Leyen, która przewodniczy 27 komisarzom, po jednym z każdego państwa członkowskiego. Członkowie ci są również nazywani „Komisarzami” i mają określone teki. Jest to w zasadzie typowy gabinet wykonawczy, na czele którego stoi prezydent, któremu towarzyszą ministrowie.

Komisarze tworzą Kolegium Komisarzy, które składa się z przewodniczącego Komisji Europejskiej, ośmiu wiceprzewodniczących, w tym trzech wiceprzewodniczących wykonawczych oraz Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Pozostałych 18 komisarzy odpowiada za jeden dział.

Komisja jest podzielona na departamenty zwane dyrekcjami generalnymi (DG), które koncentrują się na konkretnych kwestiach, np. DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności. Na czele każdego z tych departamentów stoi jeden z komisarzy. I chociaż każde państwo członkowskie mianuje komisarza, są oni zobowiązani przysięgą do przedkładania interesów UE jako całości ponad interesy własnego państwa członkowskiego.

Historia Komisji Europejskiej

Początki Komisji Europejskiej sięgają najwcześniejszych dni nowoczesnego dążenia do integracji europejskiej po II wojnie światowej. Nową Europejską Wspólnotą Węgla i Stali, prekursorem Unii Europejskiej, od 1951 r. kierowała Wysoka Władza. Wysoka Władza była niezależnym organem wykonawczym, nad którym kontrolę sprawowało Wspólne Zgromadzenie.

W 1958 r. powstały dwie kolejne „wspólnoty” europejskie: Europejska Wspólnota Gospodarcza i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EAG lub dziś Euratom). Te dwie społeczności nie były zarządzane przez własne wersje Wysokiej Władzy, ale przez „komisje”, które miały złagodzić zastrzeżenia krajów europejskich wobec rosnącej potęgi Wysokiej Władzy (nazwa z pewnością nie rozwiała ich obaw).

Te trzy organy – Wysoka Władza i dwie Komisje, które razem utworzyły Europejskie Organy Wykonawcze – sprawowały władzę wykonawczą nad przydzielonymi im wspólnotami do 1967 roku. 1 lipca tego samego roku te trzy organy połączyły się, tworząc Komisję Wspólnot Europejskich – Komisję Europejską. Nowa Komisja Europejska otrzymała uprawnienia wykonawcze nad wszystkimi wspólnotami europejskimi, dopóki nie zostały one połączone na mocy Traktatu o Unii Europejskiej, który ustanowił nowoczesną UE w 1993 roku.

Jakie są funkcje Komisji Europejskiej? Jakie ma uprawnienia?

Komisja Europejska ma szereg zadań. Jako organ wykonawczy UE, jej głównym zadaniem jest egzekwowanie prawa unijnego. Reprezentuje również UE na szczeblu międzynarodowym i odpowiada za zarządzanie budżetem Unii. Najważniejsze zadania Komisji to:

Ustawodawstwo: Komisja inicjuje nowe akty prawne i przedstawia projekty aktów prawnych, które są następnie przekazywane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej, dwóm głównym organom ustawodawczym UE.

Egzekwowanie prawa UE: Komisja może podjąć działania przeciwko państwom członkowskim, firmom lub innym podmiotom, które nie przestrzegają prawa UE. Europejski Trybunał Sprawiedliwości może orzekać o kwestionowaniu egzekwowania prawa przez KE.

Polityka: Komisja zarządza wewnętrznymi politykami Wspólnoty, sporządza projekty rocznych budżetów i nadzoruje sposób wydatkowania pieniędzy UE.

Reprezentacja: Komisja reprezentuje UE w negocjacjach z innymi krajami lub organizacjami ponadnarodowymi, takimi jak NATO czy Organizacja Narodów Zjednoczonych.

Biorąc pod uwagę, że Komisja Europejska ma wyłączną władzę wykonawczą, wyłączną odpowiedzialność za opracowywanie i proponowanie nowych przepisów europejskich oraz kontrolę nad budżetem, ma oczywiście ogromne uprawnienia. Niemniej jednak przewodniczący Komisji Europejskiej musi być mianowany przez Radę i zatwierdzony przez Parlament, a te dwa organy mają najwyższą władzę ustawodawczą, więc istnieje solidny organ kontrolny zapewniający odpowiednią równowagę.

Jak działa Komisja Europejska?

Przewodniczący Komisji wyznacza kierunek polityczny Komisji i współpracuje z komisarzami w celu ustalenia celów strategicznych i opracowania rocznego programu prac. Wiceprzewodniczący działają w imieniu przewodniczącego i koordynują prace Komisji. Określają projekty priorytetowe, aby zapewnić ścisłą i elastyczną współpracę komisarzy.

Każdy z 27 komisarzy ma równy głos w procesie decyzyjnym, chociaż nie mają oni indywidualnych uprawnień decyzyjnych, chyba że są do tego wyjątkowo upoważnieni. Komisarze wspierają wiceprzewodniczących w składaniu wniosków do kolegium komisarzy. W większości przypadków decyzje podejmowane są na zasadzie konsensusu, ale czasami odbywają się głosowania, w których każdy komisarz otrzymuje jeden głos i potrzebna jest zwykła większość, aby zwyciężyć.

Właściwa dyrekcja generalna (każda z nich jest kierowana przez dyrektora generalnego, odpowiedzialnego przed odpowiednim komisarzem) podejmuje następnie temat, co do którego podjęto decyzję, i często formułuje projekt wniosku ustawodawczego. Propozycja ta jest następnie przedstawiona do zatwierdzenia wszystkim komisarzom na ich cotygodniowym spotkaniu. Po przyjęciu staje się oficjalnym wnioskiem ustawodawczym, a następnie jest przesyłana do Rady i Parlamentu, które przejmują proces legislacyjny.

Kto stoi na czele Komisji Europejskiej?

Na czele Komisji Europejskiej stoi przewodnicząca, obecnie Ursula von der Leyen z Niemiec. Przewodniczący Komisji są proponowani przez Radę Europejską (27 głów państw) i wybierani przez Parlament Europejski na pięcioletnią kadencję. Kandydaci na prezydenta nominowani przez Radę są często czołowymi politykami krajowymi, choć nie jest to wymóg. [subscribe title={Chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak działa UE? Zapisz się do Newslettera!}]

Przewodniczący jest oczywiście wspierany przez kolegium komisarzy. Są oni mianowani na podstawie propozycji rządów krajowych i często sami są doświadczonymi politykami krajowymi lub nawet unijnymi, co widać po aktualnej liście komisarzy.

Dlaczego Komisja Europejska odgrywa tak ważną rolę w UE?

Jako organ wykonawczy Komisja Europejska pomaga kształtować ogólną strategię UE, proponując nowe akty prawne, nadzorując ich wdrażanie i zarządzając budżetem Unii. Ma również za zadanie reprezentować Unię na arenie międzynarodowej. Biorąc pod uwagę wszystkie te obowiązki, jasne jest, że Komisja jest prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalnym elementem Unii Europejskiej. Od dziesięcioleci jest siłą napędową integracji europejskiej i spójności politycznej, dlatego przez wielu uważana jest za najważniejszy i najpotężniejszy organ UE.

Powiązane materiały:

Czym jest mechanizm reagowania kryzysowego i jak działa?

Komentarz Liberties w sprawie priorytetów czeskiej prezydencji w Radzie UE

Komisja Europejska zgłasza obawy dotyczące planowanej ustawy o reformie wyborczej w Irlandii

Zdjęcia: Dimitris Vetsikas z Pixabay