Te niedociągnięcia zostały udokumentowane w ankiecie przeprowadzonej przez Obrońców Praw Obywatelskich i RSMH.

Ankiety, które zostały wysłane do prawników w dziewięciu krajach UE w celu sprecyzowania istniejących ram regulacyjnych i systemów mających zapewniać odpowiednią ochronę osób o specjalnych potrzebach, ujawniły znaczne niedociągnięcia.

Potrzebują więcej wsparcia?

Odnotowano brak metod, dzięki którym można by określić, czy dana osoba należy do grupy szczególnie wrażliwej i czy potrzebuje wsparcia podczas procesu sądowego.

"Ważne, aby na wczesnym etapie ustalić, czy dana osoba potrzebuje dodatkowego wsparcia, na przykład z powodu upośledzenia umysłowego. Jeśli nie wiadomo, czy jest w stanie zrozumieć wszystko co powinna, nie można też mieć pewności, że postępowanie będzie sprawiedliwe"- mówi Annika Åkerberg, prawniczka Obrońców Praw Człowieka.

Fakt, że funkcjonariusze policji nie wiedzą, w jaki sposób postępować wobec osób z zaburzeniami psychicznymi lub niepełnosprawnością, jest kolejnym niedociągnięciem, które ujawniło badanie.

"Obecne zasady i przepisy pozwalają funkcjonariuszom decydować o tym czy dana osoba potrzebuje specjalnej pomocy" - mówi Annika Åkerberg.

W żadnym z badanych krajów nie obowiązuje system zbierania i systematyzacji informacji o dodatkowych potrzebach podejrzanych lub oskarżonych o popełnienie przestępstwa. Pomimo iż wiadomo, że dana osoba wymaga dodatkowego wsparcia, informacje nie są przekazywane prawidłowo na wszystkich etapach procesu sądowego.

"Grupy szczególnie wrażliwe podlegają tym samym przepisom co inni, ale może się okazać, że takie osoby będą potrzebowały dodatkowej pomocy. Nawet jeśli istnieją odpowiednie systemy, mogą nie działać w praktyce i to są te luki, których szukamy - mówi Åkerberg.

Jak rozwiązać ten problem?

"Zidentyfikowaliśmy problemy, a następnym krokiem będzie znalezienie rozwiązań. Musimy się w to zagłębić i przeprowadzić dalsze badania. Wiele musi się zmienić, aby zapewnić wszystkim sprawiedliwy proces” - mówi Annika Åkerberg.

Badanie

Badanie zostało przeprowadzone w czerwcu 2017 r. za pośrednictwem organizacji Fair Trials, która dysponuje dużą siecią prawników i organizacji zajmujących się kwestiami pewności prawnej. Celem badania jest określenie, w jaki sposób każdy z krajów spełnia zalecenia Komisji Europejskiej dotyczące gwarancji proceduralnych osób niepełnosprawnych podejrzanych lub oskarżonych o popełnienie przestępstwa. Zalecenia mają zagwarantować, że chronione są prawa osób o ograniczonej możliwości zrozumienia swoich praw i konsekwencji swoich działań, na przykład ze względu na wiek, zdrowie psychiczne, fizyczne lub zdolności poznawcze.

Kraje biorące udział w badaniu: Bułgaria, Finlandia, Grecja, Włochy, Litwa, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Czechy. Porównywano ze Szwecją.

Przeczytaj także:

Sweden violates rights of crime suspects with special needs

Civil Rights Defenders sues for damages because of flaws in legal process

Raport Obrońców Praw Obywatelskich oraz RSMH dotyczący wypełniania przez Szwecję zaleceń Komisji Europejskiej w sprawie praw procesowych przysługujących grupom szczególnie wrażliwym.