Co oznacza Liberté, Égalité, Fraternité?

Dosłowne tłumaczenie z francuskiego brzmiałoby: "wolność, równość, braterstwo". Jednak odchodząc od bezpośredniego tłumaczenia Liberté, Égalité i Fraternité reprezentują podstawowe wartości definiujące francuskie społeczeństwo, ale również generalnie życie demokracji.

Wolność, czy inaczej prawo do swobodnego życia, poza opresjami czy bezprawnymi restrykcjami ze strony władz jest fundamentalną wartością w demokratycznym społeczeństwie. Tak samo jak równość. I nie chodzi tylko o wzajemne traktowanie się jak równych sobie, ale również o równy status każdego człowieka w świetle przepisów prawa. Hasło braterstwa nie odnosi się do płci czy studenckich klubów towarzyskich - chociaż konotacja płci jak najbardziej miała ważne znaczenie, kiedy motto było wypowiedziane po raz pierwszy - ale raczej jest wezwaniem do wzajemnej życzliwości i wsparcia. Właściwie chodzi o solidarność - wszyscy jesteśmy partnerami w budowaniu i utrzymywaniu bezpiecznego, wolnego i sprawiedliwego społeczeństwa, w którym wszyscy chcemy żyć.

Zbierając to wszystko razem: „Liberté, Égalité i Fraternité” określa zestaw wartości i sposób życia, z którymi większość z nas się zgadza i które stanowią podstawę społeczeństwa, w którym wszyscy chcemy żyć.

Tło historyczne hasła: skąd się wzięło?

Choć motto liberté, egalité, fraternité powstało we Francji, wartości, które opiewało nie były nowe. Idea, że ludzie powinni traktować się nawzajem sprawiedliwie i z szacunkiem, a władcy powinni traktować w ten sposób swoich poddanych, sięga daleko wstecz. Co więcej, to właśnie wartości liberté, egalité, fraternité stoją u podstaw systemu przekonań, który ostatecznie doprowadził do powstania współczesnych traktatów praw człowieka, takich jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, uchwalona przez ONZ w 1948 roku.

Ale wróćmy do Francji, gdzie liberté, egalité, fraternité narodziło się z walki, w której Francuzi za wszelką cenę starali się wyzwolić z jarzma opresyjnej monarchii podczas Rewolucji Francuskiej. Chociaż dyskutuje się na temat tego, kto pierwszy wypowiedział to zdanie, najczęściej zasługę te przypisuje się Maximilienowi de Robespierre, francuskiemu mężowi stanu, który prowadził kampanię na rzecz praw wyborczych dla wszystkich dorosłych mężczyzn i położenia kresu niewolnictwu.

Co ciekawe, użycie hasła fraternité nie pozostało bez krytyki. W odpowiedzi na to wezwanie do braterstwa dziennikarz Olympe de Gouges napisał Deklarację praw kobiety i obywatelki. I nie był to jedyny slogan używany podczas lub po Rewolucji Francuskiej. Było wiele innych, które odnosiły się do cnót wolności, bezpieczeństwa i podstawowych praw, a żadne z tych pozostałych haseł nie zawierało już słowa fraternité.

Jakie znaczenie to motto niosło za sobą wtedy?

Podczas gdy dosłowne znaczenie liberté, egalité, fraternité jest dość oczywiste, motto było postrzegane jako symbol wszystkich podstawowych praw i wolności, które należą się Francuzom (i, faktycznie, szczególnie mężczyznom). Był to wyraźny atak w hierarchię, na której zbudowana została władza monarchii i duchowieństwa – wszyscy ludzie są równi w oczach Boga i nikomu nie można odmówić praw przyznanych innym.

Fraternité sugerowało również, jak ważne jest, aby Francuzi postrzegali siebie jako braci w walce, zjednoczonych poprzez wspólne przekonania i narodowość. Niezależnie od tego, czy była to walka wewnętrzna, np. przeciwko bezwzględnemu rządowi, czy zewnętrzna, np. przeciwko nieznośnym Anglikom.

Liberté, Égalité, Fraternité: co teraz oznacza dla ludzi?

Liberté, egalité, fraternité nadal funkcjonuje jako narodowe motto Francji. Co więcej, dzisiaj nadal reprezentuje tę samą walkę z nierównością, podziałem i nadużyciem władzy, jak podczas Rewolucji Francuskiej. Mimo wszystko jednka kultura francuska jest aktualnie znacznie bardziej złożona niż była wtedy. Doprowadziło to do pewnej zmiany interpretacji motta.

Marc-Olivier Padis z think tanku Terra Nova mówi, że dziś „słowa pozostały takie same, ale ich znaczenie się zmieniło”. W szczególności zauważa, że braterstwo, potencjalnie najbardziej kontrowersyjne z trzech słów budujących hasło, „nabrało nowego brzmienia; obecnie to nie tylko przywiązanie do samego kraju, ale także do codziennych relacji”.

A ponieważ Francja stała się znacznie bardziej zróżnicowana od czasu pierwszego użycia hasła liberté, egalité, fraternité, prawdopodobnie to równość uległa największej zmianie postrzegania. A to dlatego, że nierówność utrzymuje się w tak wielu obszarach. Nierówność ekonomiczna, geograficzna, rasowa, religijna – dla wielu wszystkie te obszary znajdują się we wspólnych ramionach „egalité”.

Wszystkie te zmiany znaczeniowe przyczynę mają w biegu historii Francji. Wśród innych wydarzeń, kolonializm, dwie wojny światowe i powstanie grup ekstremistycznych, często w jakiś sposób zakorzenionych w tożsamości kulturowej lub religijnej, wszystko to wpłynęło na zmianę interpretacji i zastosowania liberté, egalité, fraternité.

Co przyniesie przyszłość dla znanego na całym świecie francuskiego motta?

Trudno powiedzieć. Motto to jest bardzo ważne dla wielu Francuzów i jest ich źródłem dumy, ponieważ wyraża wartości nowoczesnej i różnorodnej Francji. Ale dla różnych ludzi oznaczać będzie co innego. Wielu nadal uważa, że wezwanie wartości równości, wolności i solidarności odnosi się w swojej najprawdziwszej formie do wszystkich ludzi. Inni jednak, zwłaszcza ci z Rassemblement Nationale i innych ruchów prawicowych, rezerwują dostęp do tych wartości tylko dla obywateli francuskich. Posuwają się nawet na tyle daleko, żeby sugerować, że imigranci są traktowani lepiej niż obywatele i że obywatelstwo powinno być trudniejsze do uzyskania.

Zmiany kulturowe i demograficzne również wpływają na sposób, w jaki motto jest rozumiane przez ludzi. Wielu uważa, że sekularyzm jest również podstawową wartością francuską i nieodłączną częścią liberté, egalité, fraternité. Nie widzą więc żadnego naruszenia wartości prezentowanych w tym haśle, gdy popierają zakazy np. noszenia chust i innych strojów religijnych. W przyszłości niepokój ekonomiczny będzie się utrzymywał, a Francja może stać się jeszcze bardziej zróżnicowana na wiele różnych sposobów. Może to zachęcić do jeszcze większego nacisku na podkreślenie indywidualnej tożsamości, co zwiększy tylko przepaść między tym, co będzie oznaczać motto, a tym, co oznaczało oryginalnie podczas Rewolucji Francuskiej.

FAQ

Co to hasło znaczy?

„Wolność, równość, braterstwo”. Mniej dosłownie Liberté, Égalité i Fraternité to podstawowe wartości, które definiują francuskie społeczeństwo i życie demokratyczne w ogóle.

Skąd wzięło się to motto?

Motto wywodzi się z Rewolucji Francuskiej, kiedy było to wołanie do walki przeciwko opresyjnej monarchii i wezwanie do przyznania podstawowych praw dla narodu francuskiego.

Jak zmieniało się jego znaczenie na przestrzeni wieków?

To motto nadal odwołuje się do walki o podstawowe prawa do wolności, równości i niedyskryminacji. Ponieważ Francja zmodernizowała się i stała się bardziej zróżnicowana, dziś motto to zdecydowanie bardziej odnosi się do walki o równość ekonomiczną, rasową i religijną.