Według opublikowanej dzisiaj corocznej, kompleksowej oceny praworządności w Europie - grupy ochrony praw człowieka w całej UE niepokoi znormalizowanie uprawnień nadzwyczajnych nałożonych w obliczu pandemii; jednocześnie radykalizujące się autorytarne reżimy coraz silniej podważają standardy demokratyczne w obliczu kolejnych wyzwań związanych z trwającą nadal pandemią.

Niestety w 2021 r. Europa coraz bardziej oddalała się od swobód obywatelskich

Jak czytamy w 486-stronicowym raporcie Civil Liberties Union For Europe (Liberties - organizacja praw obywatelskich z siedzibą w Berlinie z 19 organizacjami członkowskimi w całej Europie), w dwa lata od wybuchu epidemii Covid-19 rządy wydają się niezdolne lub niechętne do rezygnacji z restrykcyjnych uprawnień nadanych w związku z sytuacją nadzwyczajną, lub choćby do poddania ich zwykłym demokratycznym kontrolom i ocenie. Biorąc pod uwagę, że kontrola rządu w wielu krajach jest już osłabiona przez nieskuteczne mechanizmy rewizji konstytucji, ograniczoną kontrolę sądową, słabe funkcjonowanie konsultacji społecznych oraz brak skutecznych, niezależnych organizacji strażniczych, grupy praw człowieka obawiają się, że w dalszej perspektywie może to prowadzić do postępującego zmniejszenia parlamentarnego i obywatelskiego nadzoru władzy wykonawczej.

Raport Praworządności 2022 Liberties to jedyna taka kompleksowa ocena kondycji wolności obywatelskich, wolnych mediów, wymiaru sprawiedliwości, praw antykorupcyjnych i kontroli władzy w Europie. Zestawia aktualne dane zebrane przez 32 organizacji wolności obywatelskich w 17 krajach: Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Estonii, Francji, Niemczech, Węgrzech, Irlandii, Włoszech, Holandii, Polsce, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Hiszpanii i Szwecji.

Wzrosły naciski na media i wolności obywatelskie, aby uciszyć krytykę

Wyniki i zalecenia zawarte w raporcie zostaną uwzględnione przez Komisję Europejską w procedurach nadzoru i corocznym Raporcie nt. praworządności, który w nadchodzących miesiącach zostanie przedstawiony przez reprezentantów w Europie.

Inne główne ustalenia raportu to:

• Węgry i Polska coraz mocniej pogrążały się w autorytaryzmie, przyspieszając niszczenie demokratycznych standardów poprzez przejmowanie coraz większej kontroli nad wymiarem sprawiedliwości, społeczeństwem obywatelskim i mediami, poprzez ograniczanie podstawowych praw człowieka oraz pogłębianie podziałów społecznych robiąc kozłów ofiarnych z migrantów i innych grup mniejszościowych. Wysoce spolaryzowana Słowenia cierpi na klimat wrogości, nieufności i głębokich podziałów, z czołowymi postaciami odpowiedzialnymi m.in. za odbieranie funduszy mediom, wnoszenie niesłusznych, nadużywających pozwów sądowych oraz zastraszanie i uciszanie krytyki.
• W wielu krajach wolność mediów i wolność społeczeństwa obywatelskiego nadal znajdują się pod presją, a dziennikarze muszą pracować w obliczu coraz większych zagrożeń, m.in. częściej niż w minionych latach narażeni są na przemoc werbalną i fizyczną, w tym ze strony policji; dotyka ich również mowa nienawiści w Internecie i nękanie prawne.
• Ogólnie w sprawozdaniu wykazano niewiele postępów w zakresie praworządności. Większość rządów pozwoliła na utrzymanie istniejących problemów. Poziomy korupcji zasadniczo pozostały takie same lub wzrosły, a w różnych krajach pojawiają się obawy co do nieprawidłowego zarządzania w obliczu pandemii i (niewłaściwego) wykorzystania unijnych funduszy naprawczych. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego i obrońcy praw nadal narażeni są na ataki słowne i fizyczne, nękanie prawne i kampanie oszczerstw, dotyczy to zwłaszcza aktywistów zajmujących się kwestiami wrażliwymi, takimi jak prawa mniejszości religijnych i etnicznych, osób LGBTQI+, ochrona środowiska i przemoc przeciwko policji. W wielu krajach utrzymują się nieproporcjonalne ograniczenia prawne wolności słowa. Ponadto w wielu krajach nastąpiło gwałtowne pogorszenie kwestii równości kobiet i osób LGBTQI+, a dyskryminacja strukturalna i rasizm utrzymują się w całej UE. Obejmuje to profilowanie rasowe i brutalność policji oraz powszechne naruszenia praw migrantów, w tym brutalne wypychanie i niegodne traktowanie.

Co do pozytywów, Liberties i jej członkowie zaobserwowali niewielką poprawę w obszarze sądownictwa w niektórych państwach członkowskich. Dodatkowo Estonia została doceniona za wsparcie organizacji społeczeństwa obywatelskiego poprzez rozluźnienie przepisów administracyjnych w okresie pandemii. Na Słowacji trwają reformy wymiaru sprawiedliwości i walka z korupcją, podczas gdy włoski rząd dokłada rzeczywistych starań, aby pozbyć się zaległości sądowych, zredukować czas postępowania sądowego oraz ulepszyć swój system penitencjarny. Pochwała należy się również rządowi Chorwacji za podjęcie kroków w celu uregulowania i promowania profesjonalnych i etycznych standardów mediów internetowych.

Dyrektor wykonawczy Liberties, Balazs Denes, powiedział: „Ten raport ponownie zwraca uwagę na rozmyte granice uprawnień nadanych w związku z kryzysem pandemicznym i ostrzega o pogarszającej się kondycji praworządności w niektórych krajach UE. Ze względu na rosnącą liczbę zmarginalizowanych, zastraszanych i oszukiwanych strażników i obywateli, Komisja Europejska powinna zintensyfikować wysiłki i jak najszybciej pozbyć się tych plam na honorze demokracji. Wstrzymanie wypłaty unijnych funduszy marnym autorytarnym reżimom na Węgrzech i w Polsce było słusznym posunięciem. Teraz należy iść o krok dalej i wszcząć strategiczne postępowanie w sprawie naruszenia prawa, a w stosownych przypadkach aktywować mechanizm warunkowości praworządności”.

Oczekuje się, że 16 lutego Europejski Trybunał Sprawiedliwości potwierdzi uprawnienia Komisji Europejskiej do pozbawiania krajów finansowania z powodu naruszeń praworządności. Komisja obecnie wstrzymuje miliardy euro w funduszach naprawczych skutków pandemii dla Węgier i Polski.

Raport 2022 dostępny jest tutaj.

Kontakty

Valentin Toth

Specjalista ds. komunikacji

valentin.toth@liberties.eu

+4915734590280

Civil Liberties Union for Europe (Liberties) jest pozarządową organizacją z siedzibą w Berlinie z 19 organizacjami członkowskimi z całej Europy, z którymi wspólnie działamy na rzecz ochrony i promocji praw człowieka wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej (UE).

Organizacje członkowskie Liberties

Associazione Antigone (Włochy)

Belgijska Liga Praw Człowieka

Bułgarski Komitet Helsiński

Centrum Badań nad Pokojem (Chorwacja)

Obrońcy Praw Człowieka (Szwecja)

Estońskie Centrum Praw Człowieka

Instytut Monitorowania Praw Człowieka (Litwa)

Węgierski Związek Swobód Obywatelskich

Włoska Koalicja na rzecz Praw Obywatelskich i Swobód

Holenderski Komitet Prawników na rzecz Praw Człowieka

Helsińska Fundacja Praw Człowieka w Polsce

Rights International Spain (Hiszpania)

Gesellschaft für Freiheitsrechte/Society For Civil Rights (Niemcy)

Stowarzyszenie na rzecz obrony Praw Człowieka w Rumunii – Komitet Helsiński

Irlandzka Rada Swobód Obywatelskich

The Mirovni Institute – Instytut Pokoju (Słowenia)

VIA IURIS (Słowacja)

VoxPublic (Francja)