Każdego roku wiele spraw sądowych jest rozstrzyganych na drodze pozasądowej. Zamiast tego, urząd prokuratora generalnego negocjuje układ ze stroną, która złamała prawo. Duże firmy mogą również dojść do porozumienia z prokuratorem za zamkniętymi drzwiami, na mocy tzw. “mega-porozumienia”. Zdaniem wymiaru sprawiedliwości należy jak najszybciej ograniczyć tę praktykę. Dlaczego? Trzy pytania dotyczące “mega-porozumień”.

Jaki jest problem z mega-porozumieniami?

Taka sprawa nie jest rozstrzygana przez sędziego. W Holandii wszyscy muszą przestrzegać prawa. Jeśli ktoś jest podejrzany o popełnienie przestępstwa, sędzia musi ustalić, czy jest winny i zasługuje na karę. Odbywa się to publicznie, tak aby społeczeństwo mogło zobaczyć, jakie są konsekwencje przestępczych zachowań.

Społeczeństwo powinno móc polegać na tym, że jeśli prawo zostanie złamane, sprawcy zostaną aresztowani przez policję, osądzeni przez prokuratora i skazani przez sędziego. Jeśli sędzia jest odsunięty na boczny tor, a porozumienia są zawierane na osobności, brakuje przejrzystości. Jest to szkodliwe dla zaufania do praworządności.

Czy prokuratura nie zajmuje się takimi porozumieniami w sposób profesjonalny?

Chociaż podczas dochodzenia do porozumienia prokurator pracuje w sposób rzetelny i profesjonalny, sędzia musi być w stanie ocenić umowy pod kątem dokładności. Zwłaszcza w przypadkach o dużym oddziaływaniu społecznym ważne jest, aby społeczeństwo mogło określić, jakie działania są podejmowane i zobaczyć, jakie są konsekwencje karalnych zachowań. Jeśli jednak prokuratura rozpatruje wyjątkowo duże sprawy karne w ramach transakcji, jest to możliwe tylko w ograniczonym zakresie.

Co musi się zmienić?

Prokurator zajmuje się większą ilością zadań, ponieważ system wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych czasami działa powoli. Oznacza to, że zanim sprawa trafi do sądu, może upłynąć bardzo dużo czasu. W odpowiedzi na ten problem ustawodawca dał prokuraturze więcej władzy. Osiągnięto jednak limit. Zamiast rozstrzygać coraz więcej spraw poza sądem, najwyższy czas, aby cały system sądownictwa karnego został ulepszony, tak aby odsunięcie sędziów karnych przestało być konieczne. Obywatele mają prawo do prawidłowo funkcjonującego systemu prawnego. Tylko wtedy sędzia może spełniać rolę przypisaną mu przez praworządność: oceniać, osądzać i w konsekwencji karać w sposób właściwy i przejrzysty.