„Ustawa burzy funkcjonowanie i sprawność działania najwyższej instancji sądowej w Polsce, przed którą są zawisłe setki spraw” – czytamy w wydanym dziś stanowisku HFPC.

Nowelizacja ustawy o SN

W lipcu 2017 r. Prezydent RP zawetował dwie – o SN i KRS – z trzech kontrowersyjnych ustaw reformujących wymiar sprawiedliwości. Prezydent zapowiedział również skierowanie do Sejmu własnych projektów ustaw o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa.

Przyjęta w grudniu 2017 r. nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym zasadniczo nie różni się od zawetowanej w lipcu ustawy. Nowa ustawa wprowadza m.in. obniżenie wieku emerytalnego sędziów SN, instytucję skargi nadzwyczajnej oraz dwie nowe izby SN – Izbę Dyscyplinarną oraz Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

„Wchodząca w życie ustawa niestety nie gwarantuje ochrony niezależności i ciągłości instytucjonalnej Sądu Najwyższego” – czytamy w stanowisku HFPC.

Nowy wiek emerytalny sędziów

W świetle nowej ustawy o SN wszyscy sędziowie, którzy ukończyli 65 rok życia, przechodzą w stan spoczynku, chyba że Prezydent RP wyrazi zgodę na dalsze zajmowanie przez nich stanowiska sędziów przez kolejne trzy lata.

Zdaniem HFPC taka regulacja „ (…) skutecznie ogranicza niezawisłość sędziów. Wprowadzenie nowego wieku emerytalnego sędziów połączonego z procedurą udzielania przez Prezydenta zgody sędziemu na pełnienie dalszych obowiązków orzeczniczych jest rozwiązaniem, które doprowadzi do gwałtownej wymiany znacznej liczby sędziów Sądu Najwyższego”.

HFPC przypomina, że nowy wiek emerytalny sędziów był poruszony przez Komisję Europejską w rekomendacjach wydanych w grudniu 2017 r. w ramach prowadzonej procedury kontroli praworządności. Jednak, podobnie jak w przypadku poprzednich rekomendacji (wydanych wcześniej w 2017 r. i 2016 r.), nie została ona wykonana przez polski rząd.

Skarga nadzwyczajna

Zastrzeżenia Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka budzi również wprowadzenie przepisów o skardze nadzwyczajnej. Zdaniem HFPC te przepisy stanowią zagrożenie dla pewności obrotu prawnego.

„Skarga nadzwyczajna niewłaściwie stosowana może stać się narzędziem politycznej walki zamiast deklarowanym sposobem na wzruszenie rażąco niesprawiedliwych wyroków. Dodatkowe zaniepokojenie budzi fakt, że sprawy ze skarg nadzwyczajnych będą rozpoznawane w składach ławniczych” – napisano w stanowisku HFPC.

Przyszłość Sądu Najwyższego

„Wprowadzenie nowej ustawy o Sądzie Najwyższym jest kolejnym etapem zmian w wymiarze sprawiedliwości, które w coraz większym stopniu podporządkowują go rządzącej większości. Od postawy sędziów oraz ich determinacji w obronie fundamentalnych zasad demokratycznego państwa prawnego w dużej mierze będzie zależała ochrona praworządności” – czytamy w stanowisku HFPC.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka deklaruje, że będzie monitorować wdrożenie nowych przepisów oraz ich skutki dla ochrony praworządności i prawa do rzetelnego i sprawiedliwego procesu.