80-letnia kobieta przez niemal dwa lata przebywała w areszcie tymczasowym

HFPC przedstawiła Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka opinię przyjaciela sądu ws. 80-letniej kobiety, która była tymczasowo aresztowana przez niemal dwa lata. Kobieta zarzuca, że poprzez zastosowanie najsurowszego środka zapobiegawczego, który wykonywano w warunkach aresztu śledczego nieprzystosowanego do potrzeb seniorów, naruszono art. 3 Konwencji – zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania. Skarżąca wskazywała również na fakt, że areszt był stosowany zbyt długo, przez co naruszono art. 5 §3. W swojej opinii HFPC zwróciła uwagę na szczególny charakter grupy osób pozbawionych wolności, jaką są osoby starsze. Fundacja przedstawiła również dane statystyczne dotyczące populacji więziennej. W opinii wskazano na polskie przepisy i międzynarodowe rekomendacje.

Zgodnie z danymi statystycznymi, w 2018 r. w jednostkach penitencjarnych przebywało 2934 osoby powyżej 61 roku życia. Oznacza to, że w porównaniu z 2008 r. nastąpił wzrost o 1431 osób. Ponadto, w 2018 r. osoby powyżej 61 roku życia stanowiły 4,1% wszystkich osób pozbawionych wolności. W porównaniu do 2008 r. jest to wzrost o 2,34 punkty procentowe.

Jednostki penitencjarne nie są przystosowane do potrzeb osób starszych

Należy zwrócić uwagę na fakt, że starsze osoby pozbawione wolności mogą mieć specjalne potrzeby zdrowotne związane przykładowo z ograniczoną mobilnością, demencją czy zdrowiem psychicznym. Seniorzy często wymagają dodatkowej specjalistycznej opieki i częstszego badania stanu zdrowia. Wiele ograniczeń z jakimi spotykają się starsi więźniowie wynika z nieprzystosowania jednostek penitencjarnych do potrzeb osób starszych. Do Fundacji napływają skargi, w których podkreśla się kwestię nieodpowiedniego leczenia i warunków bytowych.

W opinii przyjaciela sądu HFPC zwróciła uwagę zarówno na dane demograficzne dotyczące Polski, ale także na dane statystyczne ukazujące, jak przez ostatnie dziesięciolecie kształtowała się populacja więzienna. HFPC wskazała na trwający od lat wzrost liczby osób starszych, zarówno w wieku 60+, jak i 80+. Podkreślono również, że pomimo spadku liczby osób pozbawionych wolności i tymczasowo aresztowanych, liczba więźniów w wieku 60+ nadal rośnie.

Państwo powinno zagwarantować szczególne warunki seniorom przebywającym w jednostkach penitencjarnych

W swojej opinii Fundacja skupiła się na skonfrontowaniu polskich przepisów prawnych dotyczących warunków detencji z rekomendacjami międzynarodowymi dotyczącymi szczególnych warunków, jakie państwo powinno zagwarantować seniorom w jednostkach penitencjarnych. Opinia HFPC przedstawia modele polityki penitencjarnej wobec osób starszych wprowadzone w innych państwach europejskich. W niemieckim systemie więziennictwa funkcjonują specjalne oddziały dla osób wymagających leczenia geriatrycznego. Greckie rozwiązania prawne dają możliwość zaoferowania osobom starszym różnorodnych ułatwień polegających na alternatywnym systemie odbywania kary oraz sposobie obliczania okresu osadzenia. Natomiast w Serbii przyjęto specjalne zasady dotyczące osadzania osób starszych, które uwzględniają ich stan zdrowia, miejsce osadzenia, żywienie, aktywności oraz zabezpieczenie socjalne w sytuacji opuszczenia jednostki penitencjarnej. W Polsce natomiast brakuje szczegółowych regulacji czy wytycznych określających warunki umieszczania osób powyżej 67 roku życia w zakładach karnych i aresztach śledczych.

HFPC wskazała także, że w świetle norm i standardów międzynarodowych, szczególnie z zakresu tzw. soft law, osoby starsze zalicza się do kategorii więźniów o szczególnych potrzebach. To sprawia, że władze państwowe powinny podejmować dodatkowe czynności o charakterze ochronnym, aby zapobiegać ich złemu traktowaniu w jednostkach penitencjarnych.

Problem stosowania tymczasowego aresztowania, jak również kwestie związane z szeroko rozumianą detencją i warunkami jej odbywania stanowią przedmiot zainteresowania Fundacji od początku jej działalności. Przez lata HFPC podejmowała szereg działań mających na celu monitorowanie praw osób pozbawionych wolności, jak również obserwację prac parlamentu, które mogły mieć wpływ na prawa osób pozbawionych wolności w ramach i w wyniku prowadzonego postępowania karnego