W środę wieczorem, 7 lutego, na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego w Strasburgu odbyła się debata poświęcona kurczącej się przestrzeni dla społeczeństwa obywatelskiego. Podczas debaty wielu europosłów i unijna komisarz ds. sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci podkreślili potrzebę ustanowienia tzw. Europejskiego Instrumentu Wartości, funduszu wspierającego organizacje pozarządowe w Europie. Pomysł dedykowanego funduszu UE dla organizacji pozarządowych został po raz pierwszy zaproponowany przez Liberties w 2016 roku.

Szerokie wsparcie dla organizacji pozarządowych

Debata w Strasburgu, która odbyła się w środę wieczorem, pokazała, że posłowie do PE reprezentujący szerokie spektrum polityczne, niepokoją się poważnymi próbami zdyskredytowania krytycznych organizacji pozarządowych. Dotyczy to w szczególności władzy w Polsce, na Węgrzech i w Rumunii.

Vera Jourová, unijna komisarz ds. sprawiedliwości, powiedziała, że UE pracuje nad analizą wykonalności i planuje przedstawić wniosek w sprawie nowego mechanizmu finansowania organizacji pozarządowych z budżetu UE na okres po 2020 roku. Komisarz mówiła o potrzebie opracowania proporcjonalnego systemu ubiegania się o dotację i kryteriach sprawozdawczości dla mniejszych i dużych funduszy na rzecz organizacji pozarządowych, chociaż zmniejszyła szansę na utworzenie oddzielnej pozycji w budżecie przeznaczonej na ten cel.

Jourová zaznaczyła, że Komisja Europejska (KE) konsultuje się z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, aby zapewnić równe warunki dla wszystkich zainteresowanych stron.

W odpowiedzi na pytania europosłów o rosnące naciski na organizacje pozarządowe i o to, co robi KE, żeby im przeciwdziałać, komisarz zasugerowała, że poza wszczęciem procedury o naruszenie unijnego prawa wobec Polski i Węgier, widzi inne sposoby na zmuszenie władz do szanowania wolności społeczeństwa obywatelskiego.

Organizacje pozarządowe oferują innowacyjne podejście do rozwiązywania problemów

Kilku europosłów poparło plan stworzenia specjalnego funduszu na rzecz organizacji pozarządowych. Pozwoliłoby to takim organizacjom wykonywać swoją pracę i bronić się przed nakładanymi przez władzę ograniczeniami i próbą zmniejszenia ich niezastąpionej roli w naszych demokracjach.

Monika Panayotova, wiceminister ds. bułgarskiej prezydencji w Radzie UE i osoba odpowiedzialna za jej stosunki z Parlamentem Europejskim, podkreśliła znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla dbania o bezpieczeństwo demokracji, praworządności, polityk integracyjnych, integracji społecznej i wielu innych kwestii dotyczących samej UE, jak i krajów trzecich. Pochwaliła również innowacyjne podejście organizacji pozarządowych do rozwiązywania problemów, które oferują rzeczywistą pomoc w tych trudnych czasach dla europejskich demokracji.

Michał Boni, polski europoseł z Europejskiej Partii Ludowej, ostrzegł, że nie ma demokracji bez społeczeństwa obywatelskiego - dlatego UE jest zobowiązana do upewnienia się, że władze nie ograniczają organizacjom pozarządowym zasobów na rozwój naszych demokracji. Aby mógł powstać Europejski Instrument Wartości, Parlament Europejski, Komisja Europejska i Rada Europejska powinny ze sobą współpracować- powiedział Boni.

Demokracja na pierwszym miejscu

Péter Niedermüller, węgierski europoseł z Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów, powiedział, że kraje UE muszą zdecydowanie opowiedzieć się za organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, a UE powinna stworzyć fundusz na rzecz demokracji, dzięki któremu organizacje pozarządowe mogłyby starać się o pokrycie zarówno kosztów projektów, jak i kosztów operacyjnych.

Sophia in 't Veld, holenderska europosłanka z ALDE, poprosiła KE o upewnienie się, że utworzony w ubiegłym roku fundusz na rzecz pokrywania kosztów sporów sądowych, nie rozmyje się w ramach ogólnego funduszu podczas tworzenia przyszłego instrumentu budżetowego UE dla organizacji pozarządowych.

"W demokracji chodzi o kontrolę i równowagę, co oznacza, że, jeśli to konieczne, musimy finansować naszą opozycję" - powiedziała 't Veld - prowokująca myśl dla wielu jej kolegów parlamentarzystów.