Kilka miesięcy temu Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że Litwa naruszyła art. 3 ("nikt nie może być poddawany torturom lub innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu") Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Więźniowie, którzy wygrali sprawę, są zadowoleni z wyroku Trybunału - teraz Litwa będzie musiała dokonać zmian w swoim systemie prawnym, w innym wypadku grożą jej sankcje. Niemniej jednak nadal nie jest pewne, czy Litwa podejmie faktyczne działania i wprowadzi potrzebne zmiany.
Zgodnie z wyrokiem ETPCz, więźniowie odsiadujący wyrok dożywocia na Litwie, powinni oczekiwać, że po 25 latach ich sprawy zostaną poddane przeglądowi, a skazani będą mieli możliwość warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności.
Obecnie, na mocy prawa litewskiego, nikt oprócz prezydenta nie może stosować prawa łaski. Ci, którzy starają się o złagodzenie kary przez prezydenta, mogą zostać zwolnieni z odbycia reszty kary lub zmniejszyć wyrok.
Aby zmienić system więziennictwa na Litwie, parlament również powinien mieć możliwość złagodzenia odbywanego przez więźnia wyroku.
Więźniowie są napiętnowani
Niestety, społeczeństwo jest negatywnie nastawione do byłych więźniów - według danych z 2015 r. prawie 60 procent Litwinów nie chce mieszkać w pobliżu byłych więźniów, a niemal 44 procent nie chce pracować w tym samym miejscu pracy.
Byli więźniowie często napotykają na różnorakie bariery społeczne na Litwie - 66 procent wszystkich mieszkańców twierdzi, że jest nieprzychylnie nastawiona do tej grupy społecznej.
"Jesteśmy bardzo niepopularną częścią społeczeństwa, a wyrażanie się na nasz temat pozytywnie jest niebezpieczne dla polityków, nawet jeśli dotyczy wprowadzenia pewnych ulepszeń systemowych. Chęć zemsty jest wciąż bardzo powszechnym zjawiskiem w naszym społeczeństwie, które twierdzi, że potrzebujemy trudniejszych warunków i surowszych kar - ludzie zapominają o możliwości polepszenia naszej sytuacji" - powiedział serwisowi Bernardinai.lt Audrius, odsiadujący obecnie wyrok w jednym z litewskich więzień.
Obecny system jest wadliwy
Zdaniem ekspertów, w ciągu ostatnich 27 lat na Litwie nie wprowadzono żadnych zmian w systemie więziennictwa, który nadal odstaje od europejskich standardów.
"W litewskim systemie więziennictwa wciąż panuje układ hierarchiczny, pozostałość z czasów sowieckich, nie udało się nawet stworzyć indywidualnych cel" - powiedział przewodniczący Litewskiego Towarzystwa Ochrony Więźniów.
Kiedy więźniowie odsiedzą już swój wyrok, w ich sytuacji nie można mówić o powrocie do społeczeństwa, a raczej o chodzeniu do szkoły przestępczej - jeśli są odizolowani od społeczeństwa, mało prawdopodobne, żeby mogli się przystosować, zwłaszcza gdy znaczna część społeczeństwa ich w tym nie wspiera.
W wielu przypadkach osoby, które opuszczają więzienie, nie mają gdzie, ani do kogo wrócić, co może ich sprowadzić z powrotem na złą ścieżkę.
"Mimo, że mamy niezbyt wysoki próg tolerancji, wskaźnik recydywy jest dość niski, co oznacza, że moglibyśmy wzmożyć nasze wysiłki w dążeniu do integracji byłych więźniów ze społeczeństwem - jeśli spojrzymy jednak na całkowitą liczbę więźniów, złagodzenie wyroku jest przyznawane jedynie 20-30 procentom skazańców, czyli znacznie poniżej unijnej średniej"- powiedział Karolis Liutkevičius, prawnik z Instytutu Monitorowania Praw Człowieka.
Drobnymi krokami ku zmianie
Mimo to w ubiegłym roku w czterech miastach na Litwie, utworzono tzw. domy przejściowe dla byłych więźniów. Pozwalają więźniom, wykazującym się wzorowym zachowaniem, na rozwijanie umiejętności społecznych, uczenie się współpracy i znalezienie pracy przy pomocy pracowników socjalnych.
Nawet jeśli taka szansa spotyka jedynie niewielki procent osób zwolnionych warunkowo, to ważny krok dla więźniów, dzięki któremu mogą w pełni wrócić do życia w społeczeństwie.
Możemy tylko mieć nadzieję, że w litewskim systemie więziennictwa wkrótce zostaną wprowadzone niezbędne ulepszenia i więcej osób będzie miało szansę na prawdziwą zmianę.
Artykuł napisany na podstawie tego źródła.
