W styczniu grupa ekspertów ds. przeciwdziałania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (GREVIO) opublikowała raport dotyczący walki z przemocą wobec kobiet we Włoszech. Raport ocenia przepisy i inne środki, jakie Włochy zastosowały w celu wdrożenia postanowień Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (tzw. Konwencji Stambulskiej).

GREVIO, niezależny organ działający w ramach Konwencji Stambulskiej, monitoruje wdrażanie tego instrumentu przez sygnatariuszy. Gdy potrzebne są działania mające zapobiec poważnemu, masowemu lub uporczywemu występowaniu jakiegokolwiek aktu przemocy objętego Konwencją, GREVIO ma prawo wszcząć specjalne postępowanie wyjaśniające. W stosownych przypadkach może również przyjąć ogólne zalecenia dotyczące tematów i koncepcji Konwencji Stambulskiej.

W swoim raporcie na temat Włoch komitet GREVIO zidentyfikował szereg obszarów, które wymagają dalszych zmian oraz inne sfery, które nie zostały jeszcze objęte interwencją lub odpowiednim ustawodawstwem. Komitet przedstawił również sugestie dotyczące rozwiązań, które włoskie władze i odpowiednie zainteresowane strony mogą zastosować podczas podczas budowania środowiska wolnego od przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.

Prawa kobiet we Włoszech

Włochy ratyfikowały Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW) w 1985 r. Od tego czasu kraj dąży do równości płci w obszarach legislacyjnych i pozarządowych.

Chociaż obecnie istnieje więcej sposobów zgłaszania przypadków przemocy uwarunkowanej płcią, a kobiety mają większe możliwości dzielenia się swoimi doświadczeniami niż miało to miejsce w przeszłości, przemoc domowa i przemoc wobec kobiet pozostają poważnym problemem w tym kraju. W jaki więc sposób Włochy radzą sobie z tym problemem?

Najważniejsze ustalenia raportu

Raport GREVIO rzuca światło na wysiłki, jakie Włochy podjęły w celu wdrożenia Konwencji Stambulskiej poprzez reformy legislacyjne, które stworzyły szeroki zestaw zasad i mechanizmów zachęcających władze do dotrzymywania słowa i wykorzystywania pieniędzy w celu powstrzymania przemocy na tle płciowym.

Szereg reform legislacyjnych, w tym niedawna ustawa nr 69 z 19 lipca 2019 r. (tzw. Czerwony Kodeks), doprowadziły do opracowania solidnych ram prawnych, które spełniają wymogi Konwencji o cywilnych i karnych środkach odwoławczych dla ofiar przemocy. W sprawozdaniu wskazano jednak szereg luk prawnych, takich jak brak skutecznych środków ochrony prawnej przeciwko jakiemukolwiek organowi państwowemu, który nie zastosował niezbędnych środków zapobiegawczych lub ochronnych w ramach swoich uprawnień.

Włoskie władze pokazały silne zaangażowanie w walkę z przemocą wobec kobiet i przemocą domową, np. poprzez proaktywne reformy przepisów dotyczących prześladowań, które wymagają od odpowiednich władz podnoszenia świadomości na temat niebezpieczeństw związanych z takim zachowaniem i zapewnienia ofiarom odpowiedniej ochrony.

Jednak sposób interpretacji przepisów przez sędziów wydaje się różnić w zależności od danego przypadku. Można założyć, że takie reakcje sądów i społeczności zniechęcają ofiary przemocy domowej do zabierania głosu. Nawet jeśli istnieją okoliczności łagodzące po stronie oskarżonego, sprawiedliwość naprawcza ma zasadnicze znaczenie nie tylko dla ochrony ofiary, ale także dla powstrzymania takiego zachowania.

Na początku raportu komitet GREVIO wspomina o ciągłej reinterpretacji i reformie polityki równości płci w ramach polityki dotyczącej rodziny i macierzyństwa, które doprowadziły do pewnego oporu wobec kwestii równości płci. GREVIO podziela obawy związane z faktem, że ochrona rodziny wydaje się mieć pierwszeństwo przed eliminacją dyskryminacji wobec kobiet. Raport potwierdza, że tendencja ta nie tylko wyklucza wiele kobiet, ale także „nie wystarcza, by dokonać zmian strukturalnych wymaganych do trwałej poprawy w zakresie ochrony praw kobiet i równości płci”.

Rola społeczeństwa obywatelskiego

We Włoszech istnieje ważny ruch społeczeństwa obywatelskiego na rzecz równości płci. GREVIO uznaje istotną rolę, jaką organizacje pozarządowe odgrywają we wdrażaniu polityk przeciwko przemocy domowej i przemocy wobec kobiet. Organizacje pozarządowe w obu krajach prowadzą ośrodki przeciwdziałania przemocy i schroniska dla ofiar przemocy w rodzinie. NGO-sy dzielą nie tylko sukcesy, ale również wyzwania, szczególnie w kwestii współpracy z rządem. W swoim raporcie GREVIO proponuje wzmocnienie lokalnych i krajowych instytucji służących radą i pomocą we współpracy między państwem a organizacjami pozarządowymi.

Brak świadomości

W art. 15 Konwencji Stambulskiej opisano znaczenie szkolenia organów zajmujących się przypadkami przemocy domowej i przemocy wobec kobiet. Niemniej jednak, pomimo propozycji GREVIO, aby ulepszyć istniejący system edukacji, włoskie programy edukacyjne skierowane do sektora opieki zdrowotnej, sądownictwa, organów ścigania, specjalistów ds. imigracji pracujących z cudzoziemkami będącymi ofiarami przemocy domowej, a także prawników i pracowników socjalnych są niewystarczające.

Trwa walka z przemocą na tle płciowym

Walka z przemocą domową i przemocą wobec kobiet ma charakter międzynarodowy i istnieje kilka wyzwań, którym można stawić czoła wspólnie. Większość polityk i interwencji, które mają przynieść trwałe rezultaty, dotyczy jednak poszczególnych krajów. GREVIO zaleca, aby Włochy dopilnowały, żeby polityka i wprowadzane środki były w równym stopniu ukierunkowane na zapobieganie, ochronę, ściganie i karanie oraz aby władze podjęły dalsze działania mające zapewnić, że wprowadzone środki są skuteczne w walce z przemocą wobec kobiet oraz wdrażane i monitorowane poprzez skuteczną koordynację między władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi.