W styczniu 2020 r. Hiszpania została poddana trzeciemu przeglądowi w ramach Powszechnego Przeglądu Okresowego (UPR) Rady Praw Człowieka ONZ. Co pięć lat UPR ocenia postępy państw członkowskich w zakresie poszanowania praw podstawowych i przedstawia szereg zaleceń dla kraju objętego przeglądem. Hiszpania otrzymała 275 zaleceń zaproponowanych przez 110 państw.

W lipcu 2020 r. podczas 44. sesji Rady Praw Człowieka Ambasador i Stały Przedstawiciel Hiszpanii przy ONZ Cristóbal González-Aller Jurado poinformował o przyjętych przez rząd zaleceniach i środkach, jakie kraj podejmie w celu ich realizacji. Spośród 275 zaleceń 252 przyjęto w pełni, 13 zostanie wdrożonych częściowo, a 10 odrzucono.

Reakcja na systemowy rasizm jest niewystarczająca

Spośród 252 zaleceń przyjętych przez Hiszpanię co najmniej 30% ma na celu wdrożenie środków gwarantujących przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności grup mniejszościowych, w tym migrantów, Romów, uchodźców i osób pochodzenia afrykańskiego, ze szczególnym uwzględnieniem ukrócenia policyjnych zatrzymań na podstawie profilowania etnicznego i rasowego.

Wiele z przyjętych środków jest już wdrażanych, więc rząd nie uważa, żeby konieczne było ich przeprojektowanie. Jednak w ostatnich latach kilka organizacji zgłosiło, że zatrzymania policji oparte na profilowaniu rasowym, nękaniu, rasistowskich atakach i mowie nienawiści pozostają problemem w całym kraju.

Raport "COVID-19 Kryzys zdrowotny: rasizm i ksenofobia podczas stanu alarmowego w Hiszpanii", przygotowany przez oddział Międzynarodowej Dekady Ludności Pochodzenia Afrykańskiego w Hiszpanii i organizacji Rights International Spain (RIS), uwzględnia ponad 70 incydentów rasistowskich i instytucjonalnych praktyk dyskryminacyjnych, do których doszło między 15 marca a 2 maja 2020 r. Opisane zdarzenia pokazują, w jaki sposób kryzys zdrowotny doprowadził do niepowodzenia w walce z dyskryminacją rasową, niezależnie od obowiązujących już protokołów działań i środków walki z rasizmem.

Z tego względu ustawa o równym traktowaniu i niedyskryminacji, którą rząd wkrótce przedłoży parlamentowi, będzie pełna tylko wtedy, jeśli poza podejściem prewencyjnym oraz systemem wykroczeń i sankcji, będzie zawierała wspólne kryterium w sprawie definicji przestępstw i incydentów na tle rasowym oraz reformy strukturalne, które mogą skutecznie skorygować niedociągnięcia hiszpańskiego systemu w walce z dyskryminacją rasową. System powinien również obejmować gromadzenie danych statystycznych pod kątem składu etniczno-rasowego populacji w celu oceny skali rasizmu, a także przegląd podręczników i materiałów edukacyjnych, aby zapewnić, że odzwierciedlają one historyczne fakty dotyczące niewolnictwa, handlu afrykańskimi niewolnikami i kolonializmu.

Jednak pomimo dużej liczby przyjętych działań, odpowiedź Hiszpanii na zalecenia UPR nie bierze pod uwagę niezwykle ważnej kwestii nowelizacji prawa imigracyjnego, które powinno w większym stopniu uwzględniać poszanowanie praw migrantów i osób ubiegających się o azyl. Oznacza to kolejne pięć lat nierównych praw dla różnych grup rasowych.

Rząd nie chroni migrujących pracowników

Wśród odrzuconych rekomendacji w czasie światowego kryzysu zdrowotnego warto zwrócić uwagę na odmowę ratyfikacji przez Hiszpanię Międzynarodowej Konwencji o Ochronie Praw Wszystkich Pracowników Migrujących oraz Członków ich Rodzin, która chroni prawa pracowników migrujących niezależnie od ich sytuacji administracyjnej.

Przypadki naruszenia praw wobec tymczasowych migrantów zostały potępione przez grupę roboczą ONZ ds. osób pochodzenia afrykańskiego w sierpniu 2018 r. oraz przez Philipa Alstona, specjalnego sprawozdawcę ONZ ds. skrajnego ubóstwa i praw człowieka, podczas jego wizyty w Hiszpanii w lutym 2020 r.

Mimo to hiszpański rząd odmówił ratyfikacji najszerszego międzynarodowego traktatu dotyczącego migracji i praw człowieka w czasach, gdy pracownicy tymczasowi padają ofiarą licznych brutalnych ataków z powodu plotek twierdzących, że są ogniskiem epidemii COVID-19.

Odrzucono środki stanowiące alternatywę wobec aresztowania migrantów

Hiszpania odrzuciła również możliwość wyeliminowania wszelkich form zatrzymywania migrantów i osób ubiegających się o azyl. Kilka organów międzynarodowych oświadczyło, że pozbawienie wolności osoby, która nie popełniła przestępstwa jest nieludzkie i narusza prawa człowieka. Podobnie różne badania i inicjatywy w innych krajach europejskich pokazują, że istnieją skuteczne środki stanowiące alternatywę wobec aresztowania migrantów.

Mimo to hiszpański rząd będzie nadal zatrzymywał migrantów o nieuregulowanej sytuacji administracyjnej, ignorując zarówno zalecenia w ramach specjalnych procedur Rady Praw Człowieka, jak i postulaty społeczeństwa obywatelskiego, a tym samym utrwalając politykę migracyjną opartą na strukturalnym rasizmie.

O autorach tego artykułu:

*Isabelle Mamadou jest ekspertem w dziedzinie praw człowieka ludności pochodzenia afrykańskiego.

*Esther Mamadou jest ekspertem w dziedzinie praw człowieka i przymusowej migracji.