Poprawki do litewskiej procedury karnej, zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości, mają zapewnić - zgodnie z decyzją Trybunału Konstytucyjnego - bardziej przejrzyste uregulowanie praw oskarżonego, a także umożliwić zdalne przesłuchanie oskarżonego za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk lub obraz i dźwięk.

"Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że niektóre przepisy kodeksu postępowania karnego są sprzeczne z naszą Ustawą Zasadniczą [Konstytucją], dlatego musieliśmy wprowadzić poprawki, by przepisy dotyczące praw oskarżonego podczas procesu karnego stały się jasne" - zauważył minister sprawiedliwości.

Obecnie oskarżony nie może być skazany za bardziej poważną zbrodnię lub występek na podstawie kodeksu karnego lub za jakiekolwiek przestępstwo o całkowicie odmiennych okolicznościach faktycznych niż te określone w akcie oskarżenia, jeśli nie został on wcześniej poinformowany o możliwości postawienia takich zarzutów podczas rozprawy. W takim wypadku prokurator, oskarżyciel prywatny lub pokrzywdzony informują oskarżonego o możliwej zmianie kwalifikacji prawnej czynu zabronionego, o którym mowa, w wyniku czego oskarżony ma czas na przygotowanie swojej obrony.

Nie ma to jednakże zastosowania, gdy kwalifikacja prawna czynu została zmieniona na podstawie kodeksu karnego na lżejszą lub gdy okoliczności faktyczne pozostają zasadniczo takie same.

Trybunał Konstytucyjny przyznał, że obecny stan prawny, w którym oskarżony nie jest informowany o zmianie zarzutów - niezależnie od tego, że zostały one uznane za zbrodnie lub występki mniejszej wagi - aż do czasu zakończenia postępowania dowodowego przed sądem pozwala na obejście prawa oskarżonego do znajomości stawianych mu zarzutów poprzez niezapewnienie dostępności odpowiednich środków proceduralnych do obrony przed tymi zarzutami oraz możliwości skorzystania z tych środków. Stanowi to ograniczenie prawa oskarżonego do obrony i narusza wyrażoną w Konstytucji zasadę praworządności.

Z tego powodu resortowy projekt nowelizacji przewiduje możliwość wniesienia przez prokuratora, oskarżyciela prywatnego lub pokrzywdzonego wniosku o zmianę kwalifikacji prawnej czynu określonego w akcie oskarżenia poprzez wskazanie innych przepisów karnych (dotyczących zarówno poważniejszych przestępstw, jak i tych mniejszej wagi) przed rozpoczęciem postępowania dowodowego przed sądem. Zmiana kwalifikacji może być dokonana także przez sam sąd poprzez poinformowanie stron postępowania w razie zmianie okoliczności faktycznych czynu zabronionego, określonego w akcie oskarżenia.

Projekt zmienionej ustawy proponuje także umożliwienie przeprowadzania zdalnego przesłuchania podejrzanych (podczas postępowania przygotowawczego) i oskarżonych (podczas rozpraw sądowych) przy pomocy urządzeń audio lub wideo. Do tej pory było to dozwolone wyłącznie wobec świadków i pokrzywdzonych. Podejrzany oraz oskarżony mogli być przesłuchiwani na odległość jedynie wtedy, gdy nie byli w stanie uczestniczyć w przesłuchaniu (lub rozprawie) lub gdy przebywali w areszcie śledczym lub zakładzie karnym.

Projekt nowelizacji Ministerstwa Sprawiedliwości został przedłożony do rozpatrzenia przez inne zainteresowane instytucje.