Czym jest rząd autorytarny?
Podstawową różnicą między demokracją i autorytaryzmem jest to, że w pierwszym to ludzie mają szansę wypowiadać się w sprawie politycznych skandalów, wybierają tych, którzy ich prowadzą oraz istnieje kontrola i nadzór nad władzą wykonawczą. Z kolei w przypadku rządów autorytarnych, władza związana jest z jedną osobą lub ciasną grupą osób, które ograniczają możliwość społeczeństwa do decydowania o swojej przyszłości. Zazwyczaj władze wyznaczają ograniczenia wolnej prasy, niezależności sądownictwa czy uprawnień parlamentu. Podczas gdy demokracja reprezentuje pluralizm, autorytaryzm przedstawia represje.
Wybory w ustroju demokratycznym są bardziej swobodne, wiążą się z wyborem między różnymi opcjami, a rząd nie ingeruje w ich wynik. W autorytarnym stylu rządzenia wybory mogą się odbyć lub nie, ale wybór będzie nieuchronnie bardziej ograniczony, będzie podlegał większej ingerencji ze strony obecnego rządu, który może nie zgodzić się na ustąpienie, jeśli przegra w wyborach.
Wolna prasa, niezawisłe sądy, możliwość organizowania się grup obywatelskich i wolność słowa są filarami demokracji. Każdy z tych aspektów jest kluczowy, aby kontrola działań rządu była możliwa. W demokracji możliwość krytykowania rządu umożliwia społeczeństwu prezentację swoich opinii i zabranie głosu w wielu kwestiach, a to z kolei napędza kreatywność, innowacje i poprawę.
Kiedy autorytarne rządy utrudniają pracę dziennikarzy poprzez ograniczenie ich działania lub przez podburzanie ataków na media, zdecydowanie trudniej jest się przebić narracji stojącej w opozycji do obozu rządzącego. W ten sposób ludzie dostają tylko wersję wydarzeń z perspektywy partii stojącej przy władzy. Innymi słowami - rząd może manipulować społeczeństwem poprzez propagandę.
Czemu nieuchronnie opóźniają postęp
Autokratyczne rządy w sposób nieubłagany ograniczają postęp społeczny, ponieważ kontrolują i powstrzymują zabieranie głosu przez ludzi w kwestiach państwowych. Utrudniając tworzenie opozycyjnych instytucji politycznych, z czasem zahamują także rozwój tych gospodarczych.
Nie oznacza to wcale, że kraje nie mogą doświadczyć postępu gospodarczego, czasem zaskakującego, kiedy u ich steru stoi "bezwzględny" przywódca lub kiedy działają według jednopartyjnego systemu władzy. Chiny są tego doskonałym przykładem. Chiny uczyniły swoje instytucje inkluzywnymi, zachęcając w ten sposób do przedsiębiorczości, zdobywania praw własności i budowania fortun. Jednak na poziomie politycznym rząd nie planuje dzielić się władzą z nowopowstałą klasą. Ponadto interweniuje i kieruje firmami, określając, co jest możliwe a co nie, ograniczając jednocześnie możliwości ich rozwoju. W pewnym momencie te dwa nurty: dalszego rozwoju gospodarczego oraz ciągłej kontroli politycznej będą musiały się ze sobą zderzyć. Protesty, które mają miejscu w Hongkongu są prawdopodobnie tylko zwiastunem tego, co wydarzy się w przyszłości.
W pewnym momencie autorytarny rząd musi nałożyć ograniczenia na możliwości rozwoju gospodarczego obywateli, ponieważ kolidują one z możliwościami kontroli politycznej. Na przykład oligarchowie sprawujący władzę na Węgrzech uniemożliwiają innym obywatelom pełne uczestnictwo w gospodarce i tworzenie uczciwej konkurencji dla dużych przedsięwzięć najbliższych kumpli Orbana. Tymczasem sam Orban ogranicza możliwości krytykowania swojego rządu na szczeblu politycznym.
Jak wygląda sytuacja w UE?
Unia Europejska od początku dała jasno do zrozumienia - miała być zrzeszeniem demokracji, które szanowały koncepty takie jak uczciwe wybory, praworządność czy wolność prasy. Niestety, konstrukcja UE zawiera pewne podstawowe wady w tym aspekcie. Jeśli jeden lub wielu jej członków zaczyna odstępować od założeń demokratycznego ustroju, jeszcze do niedawna Komisja miała ograniczone pole reakcji.
Weźmy Węgry, które obecnie są najbardziej martwiącym przykładem. Viktor Orban, kiedyś (u schyłku epoki radzieckiej) promotor demokracji, swobód obywatelskich i praw własności, stopniowo przekształcił Węgry w państwo półautorytarne, które zmusza niezależne media do ustąpienia z areny medialnej i ogranicza krytykę rządów podejmowaną przez organizacje pozarządowe.
Polska również dokonała w ostatnich latach zwrot w stronę autorytarnego ustroju, zamieniając sądy w sojuszników rządu i utrudniając działanie krytycznym mediom. Słowenia jest najświeższym przykładem kraju, który obrał autokratyczny kierunek działania.
Co UE może zrobić?
UE ma w swoim arsenale broń, którą może wytoczyć, w tym również świeżo stworzone narzędzia, których musi zacząć używać, jeśli chce uchronić swój demokratyczny ideał przed ostatecznym upadkiem.
Po pierwsze, UE mogłaby częściej wzywać kraje członkowskie przed sąd, kiedy łamią one prawo europejskie chroniące niezależne media lub powstrzymujące korupcję. Obecnie, Komisja Europejska nie zawsze zaczyna w tych przypadkach postępowanie sądowe, nawet jeśli ma niezbędną władzę, by to zrobić.
UE mogłaby także wywrzeć większą presję polityczną na rządy, które celowo atakują demokrację i prawa. Jednym ze sposobów jest wstrzymanie wypłaty tym krajom dotacji i funduszy europejskich. Kiedy źródło finansowania wyschnie, prawdopodobnie niektóre z tych rządów będą zmuszone do ponownego przemyślenia swojego działania. UE niedawno stworzyła mechanizm, zwany „warunkowością praworządności”, który pozwoliłby jej to zrobić.
UE utworzyła również fundusz, który ma zapewnić, że grupy chroniące prawa i demokracji mają wystarczającą ilość pieniędzy na działania. Ich funkcjonowanie jest ważne, bo dzięki nim opinia publiczna może prowadzić świadomą debatę na temat tego, co robi rząd, może docierać do polityków i informować ich o obawach oraz wnosić sprawy sądowe, gdy rządy ignorują prawo. Nie wiemy jeszcze, jak Komisja poradzi sobie z dystrybucją tych funduszy i czy podejmie wszelkie wysiłki, by upewnić się, że to wsparcie finansowe trafia do właściwych organizacji. Na przykład do tych na Węgrzech i w Polsce - w krajach, w których organizacje pozarządowe zajmujące się prawami człowieka zostały poddane uciskowi.
Co to oznacza?
Autorytarny rząd ma większą kontrolę nad swoim społeczeństwem - ogranicza ich wolności i swobody, działania instytucji państwowych oraz odbierając ludziom możliwość wypowiedzi i decydowania na temat ich własnej przyszłości.
W ostatecznym rozrachunku, autorytarny rząd będzie hamował społeczeństwo, kiedy kontrola polityczna zderzy się z dążeniem kraju do rozwoju.
Jakie są najbardziej autorytarne reżimy w Europie?
Obecnie w UE są tylko półautorytarne reżimy, w tym Węgry i Polska.
Wcześniej w Liberties
Kulturowa wojna o maseczki w Europie
Wybory w UE zwiększają wpływ anty-wartościowych partii na główny nurt polityczny
Czas na kilka odpowiedzi na temat populistycznych autokratów
