Inicjatywa Sprawiedliwości Otwartego Społeczeństwa i Europejska Sieć Praw JUSTICIA wykazały że systemy wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w Unii Europejskiej borykają się z uprzedzeniami wobec osób o różnym pochodzeniu etnicznym, rasowym i narodowym.

Brak statystyk

Jedną z trudności przy realizacji badania był brak dowodów statystycznych, badań lub informacji ze strony państw członkowskich UE na temat sposobu traktowania osób podejrzanych i oskarżonych należących do mniejszości rasowych lub etnicznych na wszystkich etapach postępowania karnego.

Monitorowanie nierówności w systemach wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych jest istotne ze względu na wpływ tych różnic na możliwość korzystania z jednakowej ochrony gwarancji proceduralnych i niedyskryminacyjnego traktowania ze strony policji i innych podmiotów wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych.

Czynniki i wyniki badania

Badanie porównawcze przeprowadzono w Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Zjednoczonym Królestwie, Estonii, Czechach, Hiszpanii, Grecji, we Włoszech, na Węgrzech i Cyprze. Wiele z tych krajów bardzo niejednolicie zbiera statystyki dotyczące wymiaru sprawiedliwości. Jedynie Wielka Brytania systematycznie gromadzi dane dotyczące mniejszości etnicznych i rasowych.

Państwa zaangażowane w badania zaobserwowały funkcjonowanie głęboko zakorzenionych w społeczeństwie stereotypów, które znajdują odzwierciedlenie w praktyce policji, prokuratorów, sędziów, a czasami utrudniają korzystanie z pomocy prawnej.

Badanie wyraźnie wykazało, że po aresztowaniu prawa cudzoziemców nie są chronione w takim samym stopniu, co prawa obywateli danego kraju. Jest to związane głównie z brakiem odpowiednich usług tłumaczeniowych, brakiem dostatecznych informacji na temat przysługujących im praw i słabą jakością pomocy prawnej.

Za dużo cudzoziemców w areszcie

W badaniu podkreślono, że grupy najbardziej narażone na dyskryminację w kontekście postępowań karnych to mniejszość romska, osoby czarnoskóre, Azjaci i osoby pochodzące z Afryki, w tym osoby uciekające ze stref konfliktu.

Według badań przeprowadzonych przez stowarzyszenie Antigone, dostępne statystyki pokazują, że w areszcie przebywa bardzo dużo cudzoziemców, którzy otrzymują surowsze kary od innych więźniów. Problemy wskazane w badaniu to brak odpowiednich usług tłumaczeniowych i ograniczone wykorzystanie rozwiązań alternatywnych wobec środka detencyjnego.

Na Słowenii i w Bułgarii aresztuje się dużą liczbę cudzoziemców. Społeczność Romów w Bułgarii jest dyskryminowana ze względu na dyskusję polityczną na temat walki z "przestępczością wśród Romów".

Badanie pokazało, że Czechy, Szwecja, Estonia i Cypr mają wyraźne problemy z przestrzeganiem prawa dostępu do informacji i usług tłumaczeniowych, a także z dostępem do skutecznego systemu pomocy prawnej. Uprzedzenia wobec Romów są również problemem podczas przyznawania pomocy prawnej tym grupom w Rumunii.

Postawy dyskryminujące na różnych etapach wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych są problemem na Węgrzech, a także w Grecji, gdzie zaobserwowano, że osobami najbardziej zagrożonymi są Romowie, imigranci i potomkowie imigrantów z Azji Południowej.

Eksperci uważają, że hiszpański wymiar sprawiedliwości (w tym sędziowie, prokuratorzy, urzędnicy sądowi, a nawet niektórzy prawnicy) boryka się z uprzedzeniami wobec osób należących do mniejszości etnicznych, w szczególności osób pochodzenia romskiego (lub hiszpańskim cyganom).

System wymiaru sprawiedliwości w Wielkiej Brytanii jest jedynym, który systematycznie gromadzi użyteczne dane na temat pochodzenia etnicznego. Zgodnie ze statystykami ws. osób przebywających w więzieniach, osoby czarnoskóre i Azjaci są nadmiernie reprezentowani w systemie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych na wielu etapach procesu. Azjaci są dwukrotnie, a osoby czarnoskóre nawet czterokrotnie bardziej narażeni na zatrzymanie i przeszukanie przez policję w porównaniu z białą częścią populacji.

Znaczący poziom rozbieżności

Badanie wyraźnie pokazuje, że istnieje znaczny poziom nierówności w traktowaniu osób, w zależności od ich pochodzenia etnicznego.

Istnieje również luka w przepisach na poziomie prawa UE, a tym samym brak harmonizacji w gromadzeniu danych i monitorowaniu systemów sądownictwa karnego, ze szczególnym uwzględnieniem mniejszości etnicznych i rasowych oraz obcokrajowców.