Karta praw podstawowych to katalog praw człowieka w UE - nowoczesny instrument prawny zawierający 50 artykułów z podstawowymi prawami i zasadami, które instytucje i rządy UE muszą promować, szanować i chronić za każdym razem, gdy działają w ramach swoich unijnych kompetencji i obowiązków.

Minęło ponad 10 lat, odkąd Karta praw podstawowych stała się obowiązującym prawem. Pierwsza strategia Komisji w sprawie skutecznego wdrażania Karty została przyjęta w 2010 r. UE miała dawać przykład i traktować prawa podstawowe jako priorytet wyznaczający kierunek unijnych działań. Chociaż Unia poczyniła pewne postępy w zakresie poszanowania i promowania praw podstawowych, to niestety często ich nie egzekwuje, nie korzysta z możliwości poprawy ich ochrony, a co gorsza sama je lekceważy.

Jeszcze w tym roku Komisja przyjmie nową strategię dotyczącą Karty praw podstawowych. W celu opracowania nowego podejścia, Komisja poprosiła o sugestie ze strony grup działających na rzecz praw człowieka i demokracji. Nowy dokument opracowany przez Liberties to odpowiedź na prośbę Komisji.

Pobierz pełny artykuł tutaj.

W niniejszym dokumencie wskazano główne niedociągnięcia i zaproponowano konkretne narzędzia i praktyki, które Komisja mogłaby wdrożyć w celu ich wyeliminowania. Nasze kluczowe punkty to:

1) Komisja powinna w pełni wykorzystać swoje uprawnienia, aby promować prawa podstawowe

W wielu miejscach, w których przepisy krajowe są niewystarczające do skutecznej ochrony praw podstawowych, prawa te są naruszane. Przykładem mogą być pozwy wnoszone przez potężne podmioty prywatne lub publiczne w celu uciszenia organów nadzoru, takich jak media i działacze na rzecz wolności obywatelskich (znane jako SLAPP - Strategiczny pozew przeciwko uczestnictwu publicznemu). W większości krajów Unii Europejskiej nie ma przepisów, które zapobiegałyby naruszeniom lub karały takie praktyki. Komisja jest uprawniona do zaproponowania wspólnych przepisów UE zakazujących SLAPP - ale jeszcze tego nie zrobiła.

Komisja może:

• Poszerzyć specjalistyczną wiedzę w zakresie praw podstawowych, częściej polegać na niezależnych poradach ekspertów i upewniać się, że wewnętrzni eksperci uczestniczą w pracach wszystkich departamentów Komisji;
• Opracować roczny strategiczny plan pracy, który pomoże wyjaśnić, w jaki sposób przepisy i polityki UE mogą lepiej przyczynić się do poszanowania i promowania praw podstawowych;
• Inwestować w komunikację ze społeczeństwem na temat praw podstawowych za pomocą rocznych sprawozdań, które pomogą zwiększyć odpowiedzialność Komisji, przejrzystość i udział społeczeństwa w podejmowanych działaniach.

2) Komisja powinna ulepszyć obowiązujące procedury, aby zminimalizować ryzyko naruszenia Karty przez instytucje i organy UE

Wszystkie instytucje i organy UE są zobowiązane do nieprzyjmowania przepisów, środków lub praktyk naruszających prawa podstawowe. Nadal jednak dochodzi do sytuacji, w których naruszenia praw podstawowych można przypisać niedbałym działaniom lub bezczynności unijnych instytucji. W swoim ostatnim raporcie organ kontrolny ONZ skrytykował Unię Europejską za zapewnienie Węgrom środków finansowych na utrzymanie segregacji osób niepełnosprawnych w tym kraju, co jest sprzeczne z prawami podstawowymi i międzynarodowymi zobowiązaniami prawnymi.

Komisja może:

• Poprawić jakość procesu, w ramach którego ocenia wpływ przepisów i polityk UE na prawa podstawowe;
• Lepiej wykorzystywać swoje uprawnienia, aby zapobiec osłabieniu gwarancji praw podstawowych podczas negocjacji w sprawie projektów unijnych ustaw pomiędzy rządami UE i Parlamentem Europejskim;
• Systematycznie oceniać przepisy i polityki UE pod kątem ich wpływu na prawa podstawowe;
• Monitorować działania podejmowane przez agencje i organy UE w sposób bardziej szczegółowy i przejrzysty.

3) Komisja powinna zaoferować unijnym rządom bardziej szczegółowe wytyczne dotyczące stosowania prawa UE w sposób, który nie narusza praw podstawowych, oraz systematycznie wymuszać egzekwowanie prawa, gdy państwa członkowskie go nie przestrzegają.

Komisja ma obowiązek zapobiegać naruszaniu Karty przez rządy UE działające w obszarach regulowanych przez unijne prawo, oraz nakładać sankcje na kraje, które dopuszczają się naruszeń. Komisja posiada wszystkie niezbędne do tego narzędzia. Problem polega na tym, że zbyt rzadko ich używa. Wiele krajów UE, takich jak Czechy, Węgry i Włochy, nadal utrudnia edukację dzieci romskich na równi z innymi dziećmi, izolując je w szkołach specjalnych lub klasach tylko dla Romów. Chociaż praktyki te były wielokrotnie potępiane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka i są zabronione przez unijne prawo, do tej pory Komisja nie wytoczyła w związku z tym żadnej sprawy przeciwko państwom członkowskim.

Komisja może:

• Zapewnić formalne wskazówki dotyczące sposobu przestrzegania praw podstawowych przy wdrażaniu kluczowych elementów prawodawstwa UE w celu zapobiegania naruszeniom;
• Nakładać sankcje na państwa, które systematycznie naruszają Kartę;
• Zapewnić fundusze organizacjom promującym prawa podstawowe na poziomie krajowym, takim jak te działające na rzecz demokracji i praw człowieka.

Pobierz pełny artykuł tutaj.