Jak podaje raport sporządzony przez Civil Liberties Union for Europe, podsumowujący sytuację w 15 państwach członkowskich: wolność mediów w 2021 r. uległa znacznemu pogorszeniu w całej Europie w wyniku wielu utrzymujących się zagrożeń. Grupa ochrony praw domaga się konkretnego Aktu o wolności mediów, który mógłby zatrzymać dalsze pogarszanie się sytuacji.
Raport Wolne Media 2022 analizuje stan wolności i pluralizmu mediów, bezpieczeństwo i ochronę dziennikarzy, wolność wypowiedzi i prawo dostępu do informacji oraz egzekwowanie przepisów dotyczących mediów w całej Europie. Według Liberties, parasolowej organizacji ochrony praw z siedzibą w Berlinie, presja polityczna jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na pogarszanie się sytuacji mediów; zwłaszcza w krajach, w których ataki wymierzone w wolność mediów są jedynie jednym z elementów szerszej strategii rozbrojenia praworządności i demokracji, by przejąć kontrolę nad publiczną debatą oraz ukryć szerzącą się korupcję (Węgry, Polska, Słowenia). Problemy jednak istnieją również w wielu innych krajach, w których rządy zaniedbywały lub bagatelizowały kwestię ochrony wolności mediów od zbyt dawna.
Wnioski z Raportu 2022 są analizowane przez Komisję Europejską w celu przygotowania projektu europejskiej ustawy: Aktu o Wolności Mediów (MFA, z ang. Media Freedom Act), który ma się ukazać w trzecim kwartale 2022 roku.
„Media są filarem demokracji, a rosyjska wojna przeciw Ukrainie wyraźnie pokazuje, jak media pozostające pod kontrolą rządów mogą zostać wykorzystane w celu rozpowszechniania dezinformacji za granicą oraz manipulowania obywatelami w kraju, aby utrzymać autokratyczny reżim u władzy. Wyniki Raportu Wolne media 2022 potwierdzają, że wolność mediów w Europie wyraźnie się kurczy, a niektóre rządy powielają strategie Putina. Na Węgrzech na przykład rząd użył szpiegowskiego oprogramowania Pegasus przeciwko dziennikarzom śledczym, a media publiczne szerzą propagandę; jednocześnie w Polsce organizacje ochrony praw zgłosiły przypadki przemocy policyjnej oraz rosnącą liczbę pozwów SLAPP przeciwko dziennikarzom. Akt o wolności mediów może być deską ratunku dla demokracji w Europie. Dzięki niemu UE mogłaby wzmocnić wolność mediów, zwiększyć pluralizm i transparentność rynku medialnego oraz zapewnić bezpieczniejsze środowisko pracy dla dziennikarzy" - powiedziała Eva Simon, specjalistka ds. rzecznictwa w Civil Liberties Union for Europe.
Inne główne ustalenia raportu to:
- Polityczna i ekonomiczna presja nadal stanowią jedno z głównych zagrożeń dla wolności i pluralizmu mediów m.in w Bułgarii, Niemczech, na Węgrzech, w Polsce, Słowenii czy Hiszpanii. W wielu państwach członkowskich UE, nawet tych stabilnych demokratycznie jak Niemcy, pandemia rzuciła wyzwanie ekonomiczne małym i lokalnym stacjom medialnym. W wielu krajach zarządzanie mediami pozostaje zależne od wpływów politycznych.
- Wysoka koncentracja własności mediów pozostaje głównym problemem w Chorwacji, na Węgrzech, we Włoszech, w Polsce, Słowenii i Holandii. Transparentność łańcucha własności mediów mogłaby znacząca przybliżyć nas do rozwiązania tego problemu. W większości państw, które objął raport, dziennikarze musza działać w obliczu rosnącego niebezpieczeństwa.
- Grupy praw człowieka w Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Francji, Niemczech, Włoszech, Holandii, Polsce, Słowenii, Hiszpanii i Szwecji zgłaszają niepokojące przypadki nękania i ataków na dziennikarzy, w tym w związku z demonstracjami przeciwko restrykcjom COVID-19.
- Rosnący niepokój budzi częstotliwość i wpływ strategicznych pozwów przeciw udziałowi publicznemu (SLAPP) na dziennikarzy i media, o czym donosi Bułgaria, Chorwacja, Francja, Włochy, Węgry, Holandia, Polska i Słowenia. SLAPP odstraszają dziennikarzy od poruszania i relacjonowania kwestii o znaczeniu społecznym.
- Prowadzone przez rząd kampanie oszczerstw i nienawiści (Chorwacja, Słowenia), nielegalne praktyki inwigilacyjne (Węgry) oraz ciągłe nękanie w internecie zmuszają niektórych dziennikarzy do autocenzury.
Na podstawie kluczowych ustaleń raportu (który podsumowuje sytuację w Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Republice Czeskiej, Francji, w Niemczech, na Węgrzech, w Irlandii, we Włoszech, w Holandii, Polsce, Słowacji, Słowenii, Hiszpanii i Szwecji) organizacja ds. wolności obywatelskich wzywa Komisję Europejską do ochrony wolności mediów poprzez sprawiedliwą i przejrzystą dystrybucję funduszy, wspieranie niezależności redakcyjnej od wszelkich form ingerencji publicznej lub prywatnej oraz wzmocnienie ochrony źródeł dziennikarskich. Zalecenia strategiczne Liberties dotyczą również wprowadzenia sprawnych mechanizmów egzekwowania prawa, m.in. utworzenie ogólnoeuropejskiej Rady Wolności Mediów i coroczne monitorowanie stanu wolności mediów.
Więcej artykułów na ten temat:
Jak UE może wykorzystać szansę nie do odrzucenia, aby chronić wolne media
UE musi działać - niektóre rządy stosują taktykę Putina i przejmują kontrolę nad mediami
