Demokracja powinna oferować dostęp do wielu instrumentów, dzięki którym obywatele mogą zostać wysłuchani. Wolność zgromadzeń jest więc niezbędną swobodą we współczesnych demokracjach. Chociaż pewne jej ograniczenia mogą być uzasadnione, aby zapewnić obywatelom możliwość korzystania z tego prawa w sensowny sposób, rząd nie powinien ograniczać wolności zgromadzeń w większym stopniu niż jest to absolutnie konieczne.

Co oznacza wolność zgromadzeń?

Wolność zgromadzeń odnosi się do możliwości gromadzenia się zarówno w miejscach publicznych, jak i prywatnych. Te zgromadzenia są często wykorzystywane jako mechanizmy wyrażania swoich przekonań i przybierają formę wieców lub protestów, w których udział biorą tysiące osób. Jest to idea zawarta w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych, która stwierdza, że “Każdy człowiek ma prawo do wolności pokojowego zgromadzania się i zrzeszania”. W najbardziej rozwiniętej formie ta wolność jest przyznawana obywatelom bez konieczności wcześniejszej autoryzacji lub rejestracji. Ten konkretny aspekt może być ograniczony z różnych powodów, takich jak pandemia COVID-19 lub inne kwestie związane z bezpieczeństwem. To, czy takie ograniczenia są uzasadnione, zależy od różnego rodzaju czynników, na przykład powagi sytuacji i podjętych środków. Oczywiście uzasadnienie wszelkich ograniczeń wolności zgromadzeń zależy od poszczególnych rządów, a takie decyzje są często analizowane przez organizacje pozarządowe.

Co jest dozwolone w ramach wolności zgromadzeń?

Zgromadzenia chronione w ramach tej wolności powinny zachować całkowicie pokojowy charakter. Niezastosowanie się do tego wymogu może skutkować podjęciem przez organy ścigania działań mających na celu utrzymanie porządku publicznego, takich jak aresztowania lub użycie gazu pieprzowego lub gumowej amunicji. W krajach gwarantujących wolność zgromadzeń takie reakcje mogą być następstwem brutalnych aktów, takich jak grabieże, podpalenia, napady, użycie rac czy rzucanie kamieniami. Chociaż zdecydowana większość zgromadzenia może pokojowo korzystać ze swoich swobód obywatelskich, chcąc by ich głos został wysłuchany, niewielka grupa osób stosujących przemoc może doprowadzić do starcia z organami ścigania. Zarówno ONZ, jak i Unia Europejska w Karcie Praw Podstawowych UE, określają, że wolności te pozwalają ludziom organizować się w sposób pokojowy bez zbędnych ograniczeń.

Wolność zgromadzeń: przykłady

W 2020 roku z tego obywatelskiego prawa skorzystały miliony ludzi na całym świecie solidaryzując się z Georgem Floydem i innymi ofiarami policyjnej przemocy, głównie w Stanach Zjednoczonych. Protesty w sprawie George'a Floyda, odbywające się pod hasłem Black Lives Matter, były reakcją na zamordowanie Floyda przez policję, co wywołało międzynarodowe oburzenie. Ludzie wykorzystywali swoje prawo do zgromadzeń, by opowiadać się za zmianą instytucjonalną w organach ścigania w związku z sytuacją mniejszości, które często doświadczają nieuzasadnionej przemocy z rąk funkcjonariuszy. Ostatnio kilka tysięcy osób w Madrycie protestowało przeciwko zbliżającemu się szczytowi Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO). W przeciwieństwie do protestów Black Lives Matter, które zjednoczyły miliony ludzi na całym świecie, cel tego zgromadzenia miał dużo bardziej niszowy charakter, który nie przyniósł tak znaczącego poparcia. Aktywiści ci oskarżyli NATO, sojusz wojskowy, do którego należą światowe mocarstwa, takie jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Unia Europejska, o zagrażanie światowemu pokojowi poprzez angażowanie się w konflikty, takie jak ten w Jugosławii, Iraku, Afganistanie i Libii. Oba protesty pokazują, w jaki sposób obywatele korzystają z prawa do wolności zgromadzeń, aby uczestniczyć w debacie publicznej i wyrażać swoje poglądy w określonej sprawie.

Dlaczego wolność zgromadzeń jest ważna?

Wraz z innymi fundamentalnymi zasadami demokracji liberalnej, takimi jak wolność słowa, wolność zgromadzeń jest metodą wyrażania przez aktywistów poparcia dla pewnej idei lub ruchu i informowania decydentów o tym, że powinni poważnie traktować daną sprawę. Ponadto wydarzenia publiczne na dużą skalę są wyjątkowym sposobem łączenia się ludzi i okazywania wzajemnego wsparcia. Brookings Institution, jeden z najbardziej renomowanych think tanków w Stanach Zjednoczonych, odkrył, że tego rodzaju protesty mogą być katalizatorami pozytywnych zmian społecznych, ponieważ zwiększają zasięg mediów, wpływają na opinię publiczną oraz na działania legislacyjne.

Jak ograniczana jest wolność zgromadzeń i dlaczego?

Jednak to potężne narzędzie nie jest pozbawione ograniczeń, ponieważ wiele krajów na świecie utrudnia korzystanie z wolności zgromadzeń. Obywatele nie zawsze mogą swobodnie się organizować, aby wyrażać swoje poglądy. Niektóre rządy zakazują ludziom wypowiadania się przeciwko instytucjom państwowym. Pewne kraje mogą nawet ograniczać wszystkie zgromadzenia publiczne lub reagować na nie przemocą. Podczas gdy wiele krajów szanuje wolność zgromadzeń i zezwala obywatelom na gromadzenie się, zazwyczaj pewne aspekty wiecu lub protestu są ograniczane. Czasami organizatorzy zgromadzeń mogą być zmuszeni do wcześniejszej rejestracji. Takie wydarzenia mogą być też ograniczone w przypadku problemów związanych ze zdrowiem publicznym (jak pandemia COVID-19).Co więcej, niektóre symbole lub flagi mogą być zakazane (takie jak nazistowskie nawiązania w Niemczech), a określone obszary niedostępne. To tylko kilka z wielu powodów, dla których rząd może zdecydować się na ograniczenie pewnego aspektu wolności zgromadzeń, co może być zarówno uzasadnione, jak i nie.

Jak wolna jest wolność zgromadzeń?

Ochrona tej wolności jest bardzo zróżnicowana, nawet w międzynarodowych wspólnotach, takich jak NATO i Unia Europejska. Zwłaszcza w Unii Europejskiej, która składa się z 27 krajów, państwa członkowskie mogą mieć zupełnie różne interpretacje wolności zgromadzeń. Chociaż oczekuje się, że wszystkie państwa będą przestrzegać tych samych swobód, w szczególności kraje byłego bloku wschodniego mają trudności ze wspieraniem wolności zgromadzeń na poziomie obiecanym przez UE. Rządy, które chcą złagodzić sprzeciw obywateli, mogą ograniczyć możliwość gromadzenia się wykorzystując sytuacje, takie jak kryzys zdrowotny (COVID-19) lub twierdząc, że protestujący w jakiś sposób naruszyli inne przepisy. Unijne sądy stwierdziły na przykład niedawno, że w Rumunii bezprawnie aresztowano za „chuligaństwo” protestujących, którzy nie uzyskali uprzedniej zgody na organizację zgromadzenia. Wątpliwe restrykcje i przemoc państwowa wobec protestujących są powszechne także w liberalnych demokracjach, w których w teorii wolność zgromadzeń jest pod ochroną.

Jak możemy promować pokojowe zgromadzenia?

Aby obywatele mogli w jak największym stopniu korzystać z wolności zgromadzeń, taka działalność musi utrzymać pokojowy charakter. W dużych wiecach często uczestniczy wiele grup i organizacji, które mogą nie zgadzać się ze swoimi poglądami. W miarę możliwości priorytetem powinna pozostać współpraca z instytucjami państwowymi, takimi jak organy ścigania, w celu zapewnienia bezpieczeństwa publicznego. Zwłaszcza w dużych miastach funkcjonariusze mogą pomóc kierując ruchem lub zapewniając pokojowe zachowanie wśród kontrprotestujących. Równie ważne jest, aby decydenci i urzędnicy wyrażali swoje poparcie dla zgromadzeń i zapewniali opinię publiczną, że ich głos jest słyszany. Rząd, który jest przejrzysty w kwestii zgromadzeń, z większym prawdopodobieństwem sprawi, że obywatele poczują, że ich głos ma znaczenie, zwiększając tym samym szanse na spokojne i konstruktywne zgromadzenia.

Inne materiały na ten temat:

Wolność zgromadzeń: na czym polega i dlaczego jest tak ważna?

Czym jest wolność zgromadzeń i jak wygląda sytuacja w Europie?

Lithuanian Pride March Goes Ahead Despite Local Efforts To Restrict Freedom Of Assembly

Zdjęcia:

Mélodie Descoubes/Unsplash