Jest to kontynuacja wyroku wydanego 13 lat wcześniej na podstawie skargi międzypaństwowej złożonej przez Cypr. Trybunał po raz pierwszy wypowiedział się co do kwestii słusznego zadośćuczynienia na podstawie art. 41 Konwencji na podstawie skargi międzypaństwowej.

Cypr został podzielony po tureckiej operacji wojskowej w lipcu i sierpniu 1974 r. Północna część wyspy stała się Turecką Republiką Północnego Cypru (TRNC) w listopadzie 1983 r. i przyjęła własną konstytucję w maju 1985 r. Zdaniem Cypru był to twór nielegalny z punktu widzenia prawa międzynarodowego, a wspólnota międzynarodowa potępiła powstanie TRNC. Turcja utrzymywała jednak, że nie może ponosić odpowiedzialności za działania niezależnej TRNC. W skardze do Trybunału Cypr zarzucił Turcji naruszenia art. 1 (obowiązek poszanowania praw człowieka) oraz prawie wszystkich innych artykułów Konwencji, w tym m.in. art. 2 (prawo do życia), art. 3 (zakaz tortur), art. 5 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) w związku z sytuacją zaginionych Greków cypryjskich i ich rodzin, problemami związanymi z poszanowaniem domu i własności przesiedleńców; warunkami życia Greków cypryjskich na półwyspie Karpas; sytuacji Turków cypryjskich pozostających w opozycji do władz TRNC, oraz społeczności romskiej.

W wyroku Wielkiej Izby z 10 maja 2001 r. Trybunał uznał naruszenie m.in. art. 3, 5, 8 Konwencji oraz art. 1 Protokołu do Konwencji (prawo własności). To ostatnie spowodowane było utratą możliwości dostępu i użytkowania przez grackich Cypryjczyków gruntów znajdujących się w północnej części wyspy. Wynikać one miały z militarnej operacji z
1974 r., z podziału terytorium cypryjskiego oraz działań podejmowanych przez władze TRNC. Trybunał orzekł, że wszystkie kwestie dotyczące słusznego zadośćuczynienia będą rozpatrzone na późniejszym terminie i rozstrzygnięte w odrębnym orzeczeniu. Już na etapie komunikacji skargi do obu rządów w 1999 r., sędziowie strasburscy wyraźnie zwrócił się do nich, aby w stadium merytorycznym sprawy nie przedstawiały żadnego roszczenia o słuszne zadośćuczynienie na podstawie art. 41 Konwencji. Trybunał nie wskazał również stronom żadnych terminów, w których miałyby przedstawić swoje roszczenia. Zgodnie z regulaminem Trybunału żądanie zadośćuczynienia powinno być przedstawione przez rząd w odpowiedzi na komunikacje sprawy. W razie nie dochowania tego terminu żądanie o zadośćuczynienie przepada.

Rozpatrując kwestie przyznania zadośćuczynienia Trybunał musiał ustalić, czy mimo braku jasno zakreślonych terminów, fakt, że rząd cypryjski nie przedstawił żądania do 11 marca 2010 r. spowodował, że stały się one niedopuszczalne. Oba rządy mogły uważać, że kwestia możliwego słusznego zadośćuczynienia była zależna od dalszego biegu wypadków. Rząd cypryjski nigdy nie wypowiedział się w sposób, z którego wyraźnie albo w sposób dorozumiany wynikałoby, że państwo to zrzekło się albo zrezygnowało ze swojego prawa domagania się słusznego zadośćuczynienia. W tych okolicznościach nie można uznać za uzasadnione twierdzenie rządu tureckiego, że badanie roszczeń rządu cypryjskiego w odroczonym terminie nie byłoby szkodliwe dla jego uprawnionych interesów. Władze tureckie musiały oczekiwać, że w pewnym momencie kwestia ta powróci. Trybunał przyznał Cyprowi 30 milionów euro zadośćuczynienia w związku z krzywdą jaką ponieśli zaginieni i członkowie ich rodzin oraz 60 milionów euro zadośćuczynienia za cierpienia mieszkańców z enklawy na półwyspie Karpas. Pieniądze te powinny zostać rozdystrybuowane pomiędzy 1456 ofiar wymienionych w wyroku. Jak wskazał Trybunał, nadzór nad dystrybucją środków będzie miał Komitet Ministrów, odpowiedzialny za wykonanie wyroków.

Rząd cypryjski zwrócił się do Trybunału o wydanie “wyroku deklaratoryjnego”, z którego miałoby wynikać, że na podstawie wyroku z 2001 r. Turcja jest zobowiązana do powstrzymania od rozmaitych działań utrudniających korzystanie z mienia przez Greków cypryjskich na północnym Cyprze. Trybunał nie uznał zasadności takiego żądania, przypomniał, że na podstawie art. 46 Konwencji państwa zobowiązały się przestrzegać ostatecznych wyroków w każdej sprawie, w której były stroną. Realizacja tego obowiązku pozostaje pod nadzorem Komitetu Ministrów.

Dominika Bychawska-Siniarska