W dniu 21 października 2015 r. Civio - organizacja non-profit, która prowadzi lobbing w celu osiągnięcia rzeczywistej i skutecznej przejrzystości w instytucjach - złożyła formalny wniosek o udzielenie informacji, prosząc Ministerstwo Obrony o ujawnienie nazwisk urzędników wysokiego szczebla będących pasażerami oficjalnych lotów państwowych. Czy podróżowali też krewni? Którzy biznesmeni im towarzyszyli? Ministerstwo Obrony odmówiło, ale po przedstawieniu dwóch kolejnych skarg Rada ds. Przejrzystości wezwała ministerstwo do ujawnienia informacji. Ministerstwo następnie przekazało sprawę do sądu. Na początku sędzia nakazał udzielenie informacji, ale Ministerstwo Obrony odwołało się od tej decyzji. Ostatni wyrok krajowego sądu najwyższego, wydany dwa lata po złożeniu wniosku, wymaga od Ministerstwa Obrony zidentyfikowania osób towarzyszących urzędnikom w oficjalnych podróżach, jednak ze znacznymi ograniczeniami.

Obywatele niedoinformowani

Jednym z najbardziej niepokojących ograniczeń jest to, które reinterpretuje zakres ustawy o przejrzystości. Zdaniem krajowego sądu najwyższego odmowa przez Ministerstwo Obrony udzielenia informacji od 1976 r. "Jest prawnie uzasadniona (...), ponieważ prawo wymagające ujawnienia informacji weszło w życie 10 grudnia 2014 r." Fakt ten, kontynuuje, "nie uniemożliwia przekazywania informacji dotyczących wszystkich osób, które korzystały z samolotów grupy 45 po tej dacie."

W ten sposób sąd dodaje limit, który nie jest zawarty w samej ustawie o przejrzystości i który ogranicza prawo do dostępu do informacji. Innymi słowy, interpretacja krajowego sądu najwyższego oznacza, że obywatele nie mają dostępu do wszystkich informacji wytworzonych lub zebranych przed grudniem 2014 r., co poważnie podważa prawo do dostępu do informacji i przejrzystości instytucjonalnej.

Gdyby prawo było stosowane zgodnie z powyższą interpretacją, nie bylibyśmy w stanie dowiedzieć się, między innymi, że liczba petycji o ułaskawienie wzrosła w Hiszpanii dramatycznie od 2010 r., podczas gdy liczba koncesji zmalała; koronacja Filipa VI w czerwcu 2014 r. kosztowała ponad 170 tys. euro lub że tylko siedmiu z 47 policjantów rannych w demonstracjach 22M - znanych jako Marsze w imię godności - zażądało tymczasowego urlopu. Nie bylibyśmy też w stanie uzyskać danych, które rzuciły światło na przypadki korupcji, o których dowiedzieliśmy się wiele lat później, informacji o liczbie eksmisji lub dokumentacji dotyczącej prywatyzacji służby zdrowia.

Ministerstwo karze krytyków

Ministerstwo nie zastosowało się do decyzji krajowego sądu najwyższego, która wymaga od niego przekazania informacji Civio, i odwołało się do Sądu Najwyższego. Ministerstwo dostarczyło gazecie El País częściową listę osób towarzyszących podczas oficjalnych lotów - która nie tylko nie obejmuje każdego lotu, ale także nie dostarcza żadnych danych zebranych przed grudniem 2014 r., kiedy to weszła w życie ustawa o przejrzystości. W Civio wierzymy, że ministerstwo "karze" tych, którzy zwracają się z problemem braku przejrzystości do sądu i że to nie administracja ma prawo decydować o tym, komu udzielać informacji, szczególnie w świetle korzystnej decyzji prawnej.

Jeśli chodzi o przejrzystość, a zwłaszcza wolę polityczną w instytucjach, nadal pozostaje wiele do zrobienia. Społeczeństwo obywatelskie zażądało tego rodzaju informacji jeszcze zanim zostało uznane w Hiszpanii prawo dostępu do informacji. Do tej pory było w stanie uzyskać potrzebne dane bez większych problemów. Dlatego chcemy, aby nadal miało taką możliwość. Dokumentacja dotycząca tej sprawy (rezolucje, decyzje, odwołania...) jest całkowicie publiczna i dlatego może być użyta przez każdą osobę lub organizację. Obywatele zainteresowani nieprzejrzystością instytucjonalną mogą użyć hasztagu #InformaciónEnPeligro do upublicznienia tej sprawy. Istnieje ryzyko podważenia ważnego prawa i musimy to wszystkim powiedzieć.

Artykuł Javiera de Vega, Fundacja Civio