27 lutego 2014 roku Europejski Trybunał Sprawiedliwości przyglądał się czeskiemu systemowi poboru opłat za prawa autorskie. Stroną wnoszącą była organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, OSA, która ma wyłączne prawo do poboru opłat z tytułu praw autorskich w imieniu artystów muzyków w Czechach. Firma Léčebné lázně Mariánské Lázně prowadząca spa, zainstalowała odbiorniki radiowe i telewizyjne w swoich sypialniach, żeby udostępnić utwory muzyczne swoim gościom. Spa nie uzyskało jednak licencji od OSA i odmówiło płacenia tantiem, powołując się na czeskie prawo, zgodnie z którym instytucje opieki zdrowotnej zwolnione są z takiego obowiązku. OSA twierdzi, że czeskie prawo stoi w sprzeczności z Dyrektywą Unii Europejskiej o ochronie praw autorskich (Dyrektywa 2001/29/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 22 maja 2001 o ujednoliceniu pewnych aspektów praw autorskich i powiązanych w społeczeństwie informacyjnym) i na tej podstawie wniosła sprawę przeciwka spa do czeskiego sądu.
Sąd okręgowy w Pilznie w toku sprawy wysłał do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości prośbę o orzeczenie wstępne. Pytanie dotyczyło tego, czy czeskie prawo zwalniające instytucje opieki zdrowotnej z płacenia tantiem, jest zgodne z dyrektywą, biorąc pod uwagę fakt, że dyrektywa nie uwzględnia takich wyjątków. Czeski sąd zapytał również, czy monopol OSA na pobór opłat za prawa autorskie nie jest sprzeczny z wolnością świadczenia usług i prawem do konkurencji.
Orzeczenie Trybunału odniosło się do pierwszego pytania stwierdzając, że puszczanie chronionej prawami autorskiej muzyki w sypialniach gości spa stanowi publiczne rozpowszechnianie utworów. Takie rozpowszechnianie musi być zatwierdzone przez autorów i powinni oni otrzymać z jego tytułu tantiemy. Trybunał przypomniał, że dyrektywa nie wyłącza spa ani instytucji opieki zdrowotnej z obowiązku płacenia opłat z tytułu praw autorskich. W związku z tym, wyjątek uwzględniony przez czeskie prawo nie jest zgodny z dyrektywą.
Co do drugiego pytania, Trybunał zauważył, że monopol terytorialny, który przysługuje OSA, stanowi ograniczenie wolności świadczenia usług, jako że nie pozwala użytkownikom chronionych utworów wybrać innej organizacji, funkcjonującej w innym państwie członkowskim. Trybunał uznał jednak takie ograniczenie za usprawiedliwione, jako że taki system pozwala skutecznie zarządzać prawami własności intelektualnej. Trybunał doszedł do wniosku, że monopol dany przez czeskie prawo OSA jest zgodny z wolnością świadczenia usług.
W podsumowaniu, Trybunał podkreślił, że opłaty pobierane przez organizacje tym się zajmujące, nie powinny być wyższe, niż pobierane w innych Państwach Członkowskich, lub przesadne w odniesieniu do ekonomicznej wartości świadczonych usług. Zawyżone ceny mogą świadczyć o nadużywaniu uprzywilejowanej pozycji. Skład sędziowski z Luksemburga pozostawił czeskiemu sądowi decyzję co do tego, czy tak dzieje się w tym przypadku.
Podczas gdy w Stanach Zjednoczonych trwają prace nad reformami prawa własności intelektualnej, mające na celu dostosowanie go do nowej rzeczywistości (Internet) i ograniczenie monopolu organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i właścicieli praw, Unia Europejska zdaje się obstawać przy przestarzałym systemie.
Dominika Bychawska-Siniarska, prawniczka w Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
żródło: Orzeczenie w sprawie C-351/12 Ochranný svaz autorský pro práva k dílům hudebním o.s. (OSA) v. Léčebné lázně Mariánské Lázně a.s
