W lipcu 2015 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania karnego (prace nad tą nowelizacją trwały ponad 3 lata), która wprowadzała model postępowania kontradyktoryjnego. Model ten zakładał mniejszy udział sędziego w procesie i zwiększenie roli stron. Obecnie Sejm przyjął zmiany, które mają cofnąć całą reformę i przywrócić model postępowania inkwizycyjnego. Ustawa wkrótce wejdzie w życie.

Kilka pozytywnych zmian

W zgłoszonej opinii HFPC pozytywnie oceniła proponowane zmiany ograniczające możliwość stosowania wniosku o skazanie bez rozprawy, dobrowolnego poddania się karze, jak również uchylenie przepisu, który pozwalał na umorzenie postępowania karnego na wniosek pokrzywdzonego wobec sprawcy określonych występków.

Owoce zatrutego drzewa

„Nowelizacja uchyla przepis, który zakazywał wykorzystywania w procesie tzw. owoców zatrutego drzewa, czyli dowodów uzyskanych dla celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego”

– mówi dr Piotr Kładoczny, prawnik HFPC.

„Naszym zdaniem uchylenie tego przepisu należy ocenić negatywnie. Obowiązek wprowadzenia regulacji zakazującej wykorzystywania tzw. owoców zatrutego drzewa wynika m.in. z orzecznictwa ETPC”

– mówi dr Piotr Kładoczny.

Odszkodowania za błędy wymiaru sprawiedliwości

Niestety ustawa zawęża zakres odpowiedzialności odszkodowawczej za błędy wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem HFPC, proponowana regulacja uniemożliwi dochodzenie w ramach postępowania karnego odpowiedzialności za szkody wyrządzone stosowaniem środków karnych, takich jak np. zakaz wykonywania zawodu czy zakaz prowadzenia pojazdów, których dolegliwość dla jednostki jest niekiedy większa niż samej kary.

Zgodność przepisów z europejskimi standardami

Wątpliwości HFPC budzi również kwestia zgodności ustawy z prawem Unii Europejskiej. Część zmian w zakresie dostępu do akt postępowania przygotowawczego jest sprzeczna z postanowieniami dyrektywy UE o dostępie do informacji w postępowaniu karnym. Ponadto projekt nie zawierał analizy pod kątem zgodności projektowanych rozwiązań ze standardami wynikającymi z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

„Największe wątpliwości z punktu widzenia standardów ETPC budzą zmiany dotyczące tymczasowego aresztowania”

– ocenia Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka HFPC.

„Zgodnie z orzecznictwem Trybunału w Strasburgu, realne prawdopodobieństwo wymierzenia surowej kary pozbawienia wolności samo w sobie nie stanowi „właściwych i wystarczających” przesłanek stosowania izolacyjnego środka zapobiegawczego przez długi czas”

– dodaje Barbara Grabowska-Moroz.